Historia da Galiza

Grande acollida da iniciativa que ofrece esta sexta feira a súa última entrega.

García I (1042-1090) apareceu á vida pública moi novo, seguindo o camiño marcado pola nai, Sancha I, e do seu preceptor, o arcebispo compostelán Cresconio, con quen residiu desde 1053. Antes de ser proclamado monarca na Catedral de Santiago de Compostela, atopámolo trazando alianzas coa nobreza laica e eclesiástica do reino, recibindo peregrinas e peregrinos de Liexa, a quen agasallou con reliquias do apóstolo ou fechando acordos coas potencias europeas. Sinalouse polos lazos estabelecidos co rei normando Guillerme, cabeza da máis importante potencia rexional europea do momento.

A entidade, esencial para o desenvolvemento da cultura galega, fai cen anos en 2023.

A comezos de marzo de 958 era coroado como rei da Galiza na Catedral de Santiago de Compostela Ordoño IV. O novo monarca gozaba do favor da clase dirixente galega, enfrontada de vello a Sancho II, e representaba un proxecto político dirixido a garantir a hexemonía da oligarquía galega no espazo cristián peninsular. O seu goberno alongouse só por un ano, ficando aínda sen aclarar os motivos da súa pronta derrota e as súas diverxencias nos últimos tempos con parte da nobreza galega. O seu paso á historia, da man do relato interesado de Ximénez de Rada, denota que non contou co favor do partido castelán e que o seu programa político chocaba coa reelaboración mítica do pasado peninsular comezado no século XIII pola historiografía castelanista.

Publicáronse 17 fascículos e podcast sobre a monarquía galega.

Eran fillos de Ramiro II, pero cada un deles defendeu un proxecto político diferente. O primeiro, de nome Ordoño, froito dun matrimonio do monarca cunha muller da familia dos Goterres, criouse na área galega portuguesa, educouse no fogar de Hermenexildo Gonzales e Mumadona Dias e deulle continuidade ao programa de goberno do pai, dirixido a garantir a hexemonía da Galiza nuclear no reino cristián peninsular. O segundo, coñecido como Sancho, naceu dunha segunda relación de Ramiro II cunha infanta navarra, educouse na corte dese pequeno reino pirenaico e actuou como cabeza do partido castelán na característica dialéctica interna do reino galego. Finalmente, a morte prematura de Ordoño permitiu o aceso ao trono de Sancho.

Simboliza como ninguén o carácter galego da monarquía hexemónica no espazo cristián peninsular entre o século VIII e XIII. Fillo dos reis galegos Ordoño II e Elvira Mendes, conseguiu a admiración de toda Europa polo seu xenio militar, tras derrotar en agosto do 939 Abderramán III en Simancas. Gobernante de grandes capacidades, tanto na política externa como na interna, foi coñecido polos seus contemporáneos como “O Grande”. Amigo do mundo musulmán, con quen tentou manter unha relación pacífica, durante todo o seu reinado padeceu as manobras e intrigas do partido castelán do reino galego, sufrindo até hoxe os ataques da historiografía españolista polos seus enfrontamentos con Fernán González.

Foron sete anos de inestabilidade política no Reino da Galiza marcados pola tensión interna entre a nobreza da área castelá e da Galiza nuclear. Unha dialéctica que marcou a lóxica política do espazo cristián peninsular durante séculos e que explica a sucesión de monarcas até a chegada ao trono do gran Ramiro II, tras a morte do seu irmán Sancho I, rei privativo da Galiza entre 926 e 929 e tras o breve reinado do seu irmán Afonso IV en 931. Precisamente nese ano, o partido galego volveu asentar súa a hexemonía no reino cristián, cun monarca nacido e criado no país e ligado familiarmente á poderosa familia dos Goterres.

A conflitividade non deixou de medrar nos últimos anos do reinado de Afonso III. A unha banda, o partido castelán, dirixido polo conde Munio Núñez e apoiado pola raíña Ximena Garcés, filla do rei de Nafarroa García Iñíguez, que tentaba imporse no ámbito do reino cristián peninsular. Noutra, o partido galego, encabezado pola familia dos Goterres, con base na Galiza nuclear, non disposto a ceder a hexemonía que viñan mantendo desde o século VIII.

Alcumado o “magno” pola historiografía tradicional, sen dúbida o reinado de Afonso III destacou tanto pola súa magnitude no tempo (44 anos) como polo apoxeo territorial que experimentou o entón reino da Gallaecia. Un avance sen precedentes próximos que levou o territorio galego a estender novamente os seus dominios até a cidade de Coimbra, tal e como sucedera coa monarquía sueva. 

Concluído o longo goberno de Afonso II no ano 842, após cinco décadas de reinado, a morte do monarca representou toda unha convulsión nun reino da Gallaecia que aínda estaba en proceso de consolidación. O feito de o rei morrer célibe e sen fillos, todo a causa da súa vocación relixiosa segundo crónicas posteriores, avivaba, desde había décadas, diversas intrigas cortesás por saber quen sería o sucesor do “príncipe das Galizas”, tal e como se coñecía a Afonso en Francia, e soberano de “Yilliquiya”, así coñecido na Hispania musulmá.

Após os efémeros reinados dos mal chamados “reis usurpadores”, o longo reinado de Afonso II (719-842) supuxo un paso definitivo na consolidación dun novo poder monárquico na Gallaecia. Nacido cara o ano 762, Afonso accedeu o trono por ser fillo do rei Froila I, quen gobernara un importante señorío do norte da Gallaecia entre os anos 757 e 768. Malia que non existe consenso arredor das orixes da súa nai, Munia, todo indica que esta puido ser orixinaria do extremo leste do reino, no territorio cántabro-vasco. Con todo, o asasinato de Froila I en terras asturianas axiña apartou a Afonso, entón apenas un infante, do emerxente Estado que estaba a xurdir na Gallaecia. 

Após seren derrotados polos francos na batalla de Vogladum (ano 507), os visigodos apenas lograron conservar os seus dominios no sur da Galia, na rexión de Septimania, e na antiga Hispania. Nesta última, a monarquía visigoda fundaría na meseta un novo reino: o Regnum Gothorum, que posteriormente recibiría o nome de Regnum Hispaniae. Un novo Estado que acabaría fixando a súa metrópole na antiga cidade romana de Toletum (actual Toledo).

Iria Fafián é unha artista versátil, cuxo traballo xira arredor do muralismo e da ilustración, cun estilo que se adapta a diferentes linguaxes coas que busca constantemente novos resultados. O seu último proxecto é a colaboración con outras catro artistas no 'Cartafol de ilustracións do Reino de Galiza' de MAOS Innovación Social. 'Nós Diario' incluirá o sábado 17 de setembro unha cartilla para conseguir este cartafol de ilustracións. As lectoras e lectores poderán cubrila cos cinco cupóns que se distribuirán co xornal entre o 20 e o 24 de setembro e entregala no quiosco.

A intervención visigoda e o asasinato de Requiario, rei da Gallaecia até o ano 456, deixou tras de si un rastro de caos e guerra civil. Concibido como unha ofensiva destinada a eliminar a propia existencia da monarquía sueva, o ataque lanzado polo rei visigodo Teodorico II resultara, aparentemente un éxito. Na propia Gallaecia, mesmo as persoas máis eruditas, como Hidacio, imaxinaron que a devastación de Braga e a propia execución do rei supuxeran a caída e final do reino dos suevos. Con todo, os acontecementos posteriores revelaron que após décadas de integración, a aristocracia suevo-galaica aínda mantiña o poder efectivo do reino nas súas mans.

Varias décadas despois da chegada dos suevos á Gallaecia, o novo reino alcanza un dos momentos de maior esplendor baixo o reinado de Requiario (448-456). Fillo e herdeiro de Requila, o segundo rei da Gallaecia, Requiario sentou no trono de Braga no verán do ano 448, tal e como recordaba o bispo e cronista galaico Hidacio no seu célebre Chronicon, a principal fonte de información do reino suevo nese momento. O seu ascenso ao poder posibelmente resultou inesperado, dado o curto o reinado de seu pai, de apenas unha década (438-448). 

Estabelecidos finalmente na Gallaecia da man do seu primeiro rei, Hermerico, os suevos mantiveron no reinado de seu fillo, Requila, un difícil equilibrio entre a integración coa poboación galaica e a conquista de novas terras. Fillo do rei Hermerico, Requila asumiu o trono dos suevos no ano 438 tras a renuncia de seu pai a causa dunha doenza que anos máis tarde acabaría coa súa vida. A abdicación de Hermerico e o traspaso da coroa, aínda en vida do rei-pai, foi pensada para garantir a continuidade da monarquía sueva e salvar, dese xeito, un momento de fraxilidade na propia institución real. Con ela evitábase o perigoso baleiro de poder após a súa propia morte, así como unha crise sucesoria que podería ser aproveitada polos inimigos do Estado suevo.

A Deputación da Coruña está a apoiar diversos proxectos de divulgación da historia do Reino da Galiza. Un deles é 'Os reis e raíñas da Galiza. 1.000 anos dun reino de seu', impulsado por 'Nós Diario'. O responsábel da área de Cultura da Deputación, Xurxo Couto, explica as iniciativas do departamento nesta materia.

Conta atrás para o proxecto multidisciplinar e con perspectiva de xénero sobre o Reino da Galiza.