coleccionábel

A primeira mostra do que hoxe é 'Nós Diario' chegou en 2019, concretamente o sábado 30 de novembro. Pasaron dous anos desde que, como dicía o editorial daquel número cero, “a utopía virou en realidade poñendo o foco nun xornalismo galego, independente, valente e feminista que só renda contas perante a verdade e a honestidade”.

Achegamos nesta entrega, para documentar os apelidos tratados, algunha referencia documental do século XIII (1243 e 1260), aínda que tamén as haberá das tres seguintes centurias. Aperturas entre as pedras (Covas), lugares onde habitan as curuxas (Cruxeiras), recintos onde se garda o carro (Currais), zonas pola que se cruza un curso fluvial (Vaos)... son varios dos significados que explican a onomástica abordada nesta edición.

Aínda que son catro os topónimos vinculados coa árbore que nos agasalla con ameixas, ou sexa, a ameixeira, outros catro máis serán analizados nestas liñas. A documentación que adobía a etimoloxía foi extraída, sobre todo, dos arquivos Histórico Provincial de Ourense, o Histórico Universitario de Santiago, o da catedral da mesma urbe e o do Reino de Galiza. As datas que abarcan son do ano 922, co Tombo de Celanova (transcrito por J. M. Andrade Cernadas) a 1884, pasando por pergameos de 1123, varios baixomedievais e non poucos da Idade Moderna, onde a paleografía resulta un labirinto de enlaces e bucles.

Para levar a cabo esta andaina polos lugares do noso país que deron nome ou apelido a moitas familias consideramos oportuno facelo por rigorosa orde alfabética. Os seis primeiros, de variada difusión, serán Abade (coa flexión de número Abades), Abeixón, Aboi, Ación e Agrafoxo. Traeremos até estas liñas referencias e extractos documentais de épocas ben diversas (de 1199 a 1861) que nos han servir para testemuñar quer a toponimia quer os apelidos que son obxecto de “estudo” nesta entrega. Complétase a mesma cunha entrevista a Iria Aboi, na que explica por que restituíu o seu primeiro paterno á forma lexítima.

Comenta o profesor Gonzalo Navaza, e comenta ben, que un dos precursores da lingüística románica moderna así como da filoloxía galega foi Frei Martiño Sarmiento. O sabio galego –oriúndo das Raposeiras, Cerdedo– rexistraba nos cadernos das súas viaxes por Galiza listaxes de topónimos, voces, curiosidades, observacións sobre vexetais, algúns dos cales en tempos actuais habían ser revisados e analizados polo citado profesor, sen dúbida unha das máximas referencias nestes eidos nos que –quizais con ousadía– nos aventuramos. E facémolo coa necesaria prudencia, pois non somos para nada especialistas nestas lides –máis si curiosos–, coas ganas necesarias –como cando se inicia un proxecto interesante– e cunha mochila ateigada de documentación e libros nos han ir orientado polos vieiros na onomástica galega. 

A obra constará de 31 fascículos que se publicarán de terza a sexta feira nos meses de setembro e outubro. Nela trataranse algo máis de 200 apelidos.

Héitor Picallo (Cuntis 1974) é persoa ben coñecida para as leitoras e leitores de Nós Diario, pois elaborou para este medio o coleccionábel Galiza nas páxinas de Europa. Agora, desde a próxima terza feira, estará connosco para nos falar da Onomástica nacida da terra.

O sol de xullo aviva as ganas de lecer, folgar e troular. E para gozar ao máximo do bo tempo, Nós Diario publica Máis, o caderno de verán para sacar o mellor partido a esta época do ano. Coñece as mellores praias da Galiza, roteiros inesquecíbeis, a axenda dos festivais e as lecturas imprescindíbeis deste verán con Nós Diario. 

Arqueólogo director do castro de Elviña, Fidel Méndez Fernández expón nunha nova entrega do coleccionábel de Nós Diario os segredos que agocha este xacemento que se atopa na cidade da Coruña. Nesta entrevista, explica como debería ser a musealización dos castros, aborda a relación entre os asentamentos castrexos e refírese á falta de financiamento por parte da Administración pública.

Felipe-Senén López Gómez protagoniza este documental de Nós Diario producido arredor do coleccionábel Confín dos verdes castros e valeroso clan! que trata sobre a historia e cultura dos castros da Galiza.

O mes de maio remata cunha "boa acollida" ao coleccionábel 'Aí ven o maio!', unha selección de 16 obras galegas imprescindíbeis de ler. 

Tomando prestada parte da letra do himno galego de Pondal, preséntase o coleccionábel “Confín dos verdes castros e valeroso clan!”. A nova publicación de Nós Diario, en 18 entregas, de terza a sexta feira do mes de xuño, permite un achegamento ao mundo dos castros da man de arqueólogos e especialistas que teñen un coñecemento de primeira man. Con datos científicos -mais nun estilo ameno e divulgativo- internámonos no mundo da cultura castrexa, con investigacións en permanente evolución e contraste sobre a orixe dun dos elementos que nos define como pobo.

Elisardo López Varela, especialista na obra de Curros Enríquez, sobre a que desenvolveu a súa tese de doutoramento, é o autor do terceiro fascículo da colección “Aí vén o maio!” que está a publicar Nós Diario. Falamos con el sobre Curros e sobre Aires da miña terra.

O futuro da lingua está nas novas xeracións e a literatura galega é chave para que a mocidade dea o paso a comunicarse en galego no día a día. Así o considera o concelleiro de Normalización Lingüística de Pontevedra, Alberto Oubiña. O seu departamento colabora con Aí vén o Maio!, o novo coleccionábel que até final de mes acompaña Nós Diario debullando 16 obras esenciais da literatura galega.

Neste 4 de maio Nós Diario inicia un novo coleccionábel sob o título Aí vén o maio!. Celia Armas García, escritora e profesora de Lingua e Literatura Galega, é a autora do fascículo centrado en Follas Novas. Falamos con ela sobre este título.

O refraneiro popular guiou durante o mes de abril un curso completo de horta na casa deseñado por Eva Cameán. Mans á terra conquistou os lectores e lectoras de Nós Diario, que xa contan cos recursos necesarios para cultivar e recoller a súa propia colleita. O curso de iniciación á horta que acompañou Nós Diario durante o mes de abril cativou o público lector. Este xornal estrea novo coleccionábel o próximo día 4: Aí ven o maio!

A partir do 4 de maio os lectores e lectoras de Nós Diario atoparán nos quiosques un novo coleccionábel que lle dá a benvida ao mes das flores e das letras: "Aí vén o maio!" O coñecido verso de Curros Enríquez é o fío que tece as 16 entregas nas que diferentes autores debullarán outros tantos libros esenciais da literatura galega. Unha nova achega para ler e reler.

O mes de abril é un dos máis importantes na horta, xa que nel xúntase gran cantidade de traballos, desde colleitar a sementar ou transplantar. Neste mes adoitamos sufrir menos descensos térmicos e menos xeadas que poidan estragar os cultivos, mais aínda así nunca podemos estar seguros de non sufrilas polo que haberá cultivos que deberemos protexer se os plantamos no exterior. Ademais, este mes é perfecto para plantar algunhas flores comestíbeis e menciñeiras como a caléndula, a capuchiña ou os pensamentos. Servirán de aderezo e tamén como control de pragas.

A  compostaxe caseira é unha das prácticas que máis forza está gañando na actualidade, grazas a iniciativas promovidas por algunhas asociacións e institucións que a dan a coñecer. O certo é que na compostaxe son todo vantaxes: con pouco tempo, esforzo e espazo conseguimos un fertilizante espectacular para a horta, e todo isto con moi poucos problemas e sen ningún cheiro!

Gostarías de crear un horto? Podes aprender a facelo co novo coleccionábel que desde hoxe acompaña Nós Diario: Mans á terra. Son 17 entregas en que se achegan as nocións básicas para poder cultivar desde cero, partindo da agricultura ecolóxica. E se non tes terreo no exterior nin unha terraza ou balcón, tamén che ofrecemos alternativas.