Francisco Fernández del Riego

"Un celtista nunca se rende. Fernández del Riego: a voz dos que non teñen voz, o que nunca se rendeu". Con estas palabras rescata hoxe da hemeroteca o Real Club Celta dous carnés de socio que pertenceron, hai xa máis de medio século, ao autor homenaxeado polo Día das Letras Galegas 2023, Francisco Fernández del Riego, quen, polo que se pode ver neses mesmos documentos, adoitaba sentar na bancada de Tribuna Cuberta para animar o equipo celeste.

Con motivo do Día das Letras Galegas, que se lle dedican este ano, precisamente, ao seu impulsor, Francisco Fernández del Riego (Vilanova de Lourenzá, 1913-Vigo, 2010), publicamos unha entrevista inédita co homenaxeado, realizada na Fundación Penzol, en Vigo, no ano 2006.

O acto central do Día das Letras Galegas, aberto ao público, terá lugar no centro de usos múltiples Ponte de Cuñas a partir as 12.30 horas. Os académicos Xesús Alonso Montero, Francisco Díaz-Fierros e Margarita Ledo trazarán o retrato do autor e do seu legado.

A Real Filharmonía de Galicia, dirixida por Maximino Zumalave, e o Coro de Cámara Rías Baixas interpretarán un programa en que destacan a estrea de Sinfonietta, peza en tres movementos elaborada expresamente para a ocasión por Brais González Pérez (Vigo, 1987) a partir de textos de Salvador García Bodaño e Xaime Isla Couto.

O edificio Miralles do campus universitario de Vigo acolleu esta segunda feira un acto de homenaxe ao escritor e intelectual Francisco Fernández del Riego, a quen este ano se recoñece con motivo do Día das Letras Galegas. No devandito acto participaron, entre outras autoridades, o reitor Manuel Reigosa; o presidente da Real Academia Galega, Víctor Freixanes; o secretario xeral de Política Lingüística, Valentín García; a profesora emérita María Vitoria Carballo-Calero (que foi madriña de 'don Paco' o día da súa investidura como honoris causa), ou familiares do escritor.

Da intensa actividade na defensa dos intereses estudantís durante os anos na universidade ás principais liñas ideolóxicas que se extraen das colaboracións xornalísticas. Ramón Nicolás fai unha incursión no activismo de Francisco Fernández del Riego durante o período republicano.

O evento programou unha palestra a cargo de Malores Villanueva e un espectáculo de cociña en vivo do chef Rubén González  

É Francisco Fernández del Riego o último iconoclasta da nosa cultura? O heterodoxo galego do século XX? No libro Conversas con Paco del Riego (Perfecto Conde, Xerais, 2018) pódese entrever que si. Que, polo menos, non se limitou a representar un papel oficial –e menos aínda oficialista– desta cultura. Home culto e progresista, cultivou con esmero a arte ben galega e histórica do maldiçer, pero sen chegar ao escarnio. Por algo foi un dos mellores amigos galegos de Manuel Rodrigues Lapa.

Hai sesenta anos, Francisco Fernández Del Riego propuxo á Academia a celebración do Día das Letras Galegas. Daquela el tiña 50 anos de vida. Había máis de vinte que soñara con reorganizar o Partido Galeguista e estaba pronto a formar parte do Partido Socialista Galego, no que militou até 1978. Autor e receptor dunha inxente correspondencia coas personalidades máis sobranceiras do seu tempo, é a través deses epistolarios como mellor podemos coñecer o autor e o período por el vivido, ou  -quen sabe- simplemente soñado.

Modestamente republicano, nacionalista e socialista. Así é como define Xosé Manuel Beiras Torrado a Francisco del Riego. Un home de inconfundíbeis trazos que delataban o seu “irredutíbel optimismo da vontade”. O autor trata neste artigo os primeiros encontros entre ambos nas misas dedicadas a Rosalía en San Domingos de Bonaval, mais tamén o papel de Del Riego na fundación de Galaxia e na constitución do PSG. “A osmose entre a Galaxia de Paco e o PSG de Paco tamén é plena e constante”, resume.

O Seminario de Estudos Galegos, o Partido Galeguista, Ultreia, a editorial Galaxia, a revista 'Grial', a Fundación Penzol… Otero Pedrayo e Fernández del Riego compartiron durante anos a entrega polas letras, a literatura e a cultura galegas e, en especial, pola lingua. Entre ambos os dous forxouse unha amizade sólida e sincera da que dá mostras Patricia Arias nesta peza.

As diferenzas entre as dúas patas do galeguismo no seu enfrontamento á ditadura abriu unha fenda que se agravou cos desacordos entre a Galiza interior e o exilio. Unhas desavinzas representadas, en cada un dos polos, por Castelao e Piñeiro. Xoán Carlos Garrido ofrece a súa óptica persoal dun necesario diálogo que o levou a conversar con Xaime Illa Couto e con Francisco Fernández del Riego ao respecto.

A vila natal do homenaxeado no Día das Letras será tamén o escenario do pleno extraordinario da Real Academia Galega o vindeiro 17 de maio. 

Sempre colaborador, disposto á conversa sen temas vedados, entrevistamos Francisco Fernández del Riego en diferentes ocasións e mantivemos contacto habitual na Biblioteca Penzol, onde foron todas elas realizadas. Neste texto pódese ler a combinación de encontros que decorreron nos anos 1988, 2002 e 2007, publicados integramente en A Nosa Terra e El País.

O 25 de xullo de 1950, celebrábase, nos baixos do Hotel Compostela en Santiago, a asemblea fundacional da Editorial Galaxia. Dos pasos previos, con Francisco Fernández del Riego desenvolvendo un papel fundamental, na procura de subscricións para o proxecto, e da creación de Grial e das distintas coleccións escribe Malores Villanueva, que afonda no incansábel labor en Galaxia do homenaxeado no Día das Letras Galegas.