Plurilingüismo, aritmética e exemplo

Máis de 40 millóns de cidadáns europeos falan na súa vida cotiá unha das 60 linguas non oficiais da UE. A maior destas linguas é o catalán, con 10 millóns de falantes. Pero o catalán, igual que o galego e o eúscaro non só son linguas non oficiais na UE senón que nin sequera son recoñecidas na súa plenitude dentro do Estado español. Un Estado que segue ancorado nun monolingüismo militante, aínda que 45% dos seus habitantes vivan en territorios con linguas propias diferentes á castelá. No mundo hai un 40% de linguas en risco de desaparecer, entre elas 30 linguas europeas seriamente ameazadas, segundo a Unesco. De feito, calcúlase que ao redor de 50 millóns de cidadáns da UE utilizan regularmente unha lingua rexional ou minoritaria, o que representa 50% da poboación europea. Pero moitas destas linguas que non son oficiais na UE ou dentro dos Estados onde habitan os seus falantes, non son estritamente linguas minoritarias, senón linguas minorizadas, xa que a lenta e constante diminución do seu uso social non é produto de xeración espontánea senón por mor da persecución, a substitución e o abandono que moitas delas sufriron por parte dos gobernos e institucións dos estados matriz. Como é sabido, os Estados español e francés incumpren a Carta Europea das Linguas Rexionais ou Minoritarias, o primeiro por activa, e o segundo por nin sequera asinala. Este tratado promovido polo Consello de Europa en 1992 ten como obxectivo protexer as linguas históricas de Europa que non teñen carácter oficial a escala estatal, chamadas tamén "rexionais" ou "minoritarias", e compromete os Estados asinantes e ratificantes a garantir uns dereitos mínimos en materia de educación, xustiza, administracións públicas, medios de comunicación, cultura, actividade económica e cooperación transfronteiriza. Pero as linguas catalá, vasca e galega, lonxe de conformarse cunha protección de baixa intensidade, aspiran á maioría de idade, e iso pasa por reverter os procesos de minorización e avanzar no pleno recoñecemento dos dereitos lingüísticos dos seus falantes. Mentres non dispoñamos de Estados propios que protexan as linguas catalá, vasca e galega e defendan a pluralidade lingüística das nosas sociedades non podemos deixar de esixir os nosos dereitos. O que antes era inaceptábel, hoxe é posíbel. A aritmética resultante das eleccións lexislativas moveu montañas Políticas públicas Durante anos, esta defensa dos dereitos dos non castelanfalantes no Estado español chocou unha e outra vez cunha maioría institucional que brandindo a Constitución de 1978 negouse sistematicamente a calquera avance por pequeno que fose no recoñecemento da diversidade lingüística do Estado. Mostra desta impermeabilidade foi a negativa do Congreso a aprobar en marzo de 2021 a proposición non de lei para que os falantes das linguas minorizadas do Estado español tivesen os mesmos dereitos lingüísticos que os castelanfalantes, instando o Goberno a actuar para que as linguas cooficiais tivesen o mesmo recoñecemento que o castelán, equiparando os dereitos e deberes dos seus falantes. Pero a aritmética resultante das pasadas eleccións lexislativas moveu montañas, e o que antes era inaceptábel hoxe é plenamente posíbel grazas á necesidade do PSOE de recadar os votos do soberanismo catalán, vasco e galego, e cunha rápida reforma do regulamento do Congreso, as súas señorías van poder falar e escoitar linguas distintas á castelá na estrada de San Jerónimo, e se non as entenden van poder usar uns sinxelos 'pinganillos' onde os intérpretes van traducir gustosamente para que non perdan nin unha palabra. Unha imaxe que vai xerar un grande impacto entre esa poboación monolingüe española que cría que falabamos outros idiomas só para molestar. Pero lonxe de quedar satisfeitos con tal fazaña, os falantes de catalán, vasco e galego aspiramos a que esta normalidade quede reflectida no noso espazo de relacións domésticas como é o da UE, onde xa se pode utilizar unha gran diversidade de idiomas sen que iso provoque ningunha desfeita. A plena oficialidade do catalán, o vasco e o galego tamén necesitarán doutra aritmética, a que resulta do apoio activo de todos os membros da UE, que só será posíbel se o Goberno do Estado empeza a dedicar os esforzos e recursos suficientes a convencer o resto de Estados socios non só enviando cartas senón predicando co exemplo. Até que non se garanta a igualdade lingüística, o uso das linguas cooficiais en todas as administracións públicas, incluída a xustiza, e até que os funcionarios que presten servizos en territorios con lingua propia a coñezan, respecten e utilicen, non se avanzará. Igualmente, até que non se despreguen políticas públicas para estender o coñecemento do catalán, vasco e galego, e se poña fin á imposición legal exclusiva do castelán na normativa estatal, que afecta de maneira frontal ao ámbito económico e singularmente á etiquetaxe, non será críbel a aposta do Goberno de España polo plurilingüismo a nivel europeo.