Vivir nas zonas históricas das cidades galegas, que coinciden coas súas zonas céntricas, está a ser cada vez máis unha misión imposíbel. Prezos altos e cambio de usos das vivendas dominan un mercado inmobiliario que mesmo chega a expulsar a poboación que reside, desde hai anos, nesas zonas, moita de idade avanzada.
As dúas cidades galegas máis poboadas contan cos alugueres máis altos nas zonas históricas e céntricas: A Coruña e Vigo. Segundo datos de xaneiro de 2024 publicados polo portal inmobiliario Idealista, a cidade herculina ten uns prezos de 10,7 euros/m2 (+7,5 interanual) mentres que a olívica rexistraba un custo de 9,7 euros/ m2 (+4,3% interanual). Seguíaas Compostela, con 8,9 euros/m2 (+8,5% interanual); Pontevedra, con 8,0% euros/ m2 (+8,5% interanual); Ourense, con 7,6% euros/ m2 (+6,9% interanual); Lugo, con 7,1% euros/ m2 (+5,4% interanual), e Ferrol, con 6 euros/ m2 (+10,6% interanual).
A Asociación Galega de Inmobiliarias (Agalin) vén de presentar un informe da situación das vivendas de aluguer nas cidades galegas. Agrupan o número de alugueres por intervalos de prezo (por debaixo de 600 euros/mes, entre 600 e 750, de 750 a 900, entre 900 e 1.200, e por riba de 1.200).
O informe sinala que o rango que máis alugueres inclúe en Pontevedra (33,77%), Vigo (31,16%), A Coruña (27,13%) e Compostela (24,37%) é o de 750-900 euros/mes. O resto de urbes do país tería porcentaxes altas de vivendas con prezos inferiores aos 600 euros. Serían Ferrol (69,30%), Ourense (52,63%) e Lugo (48,70%).
Turistificación das zonas históricas
En opinión do secretario de Agalin, Vicente Martínez, a razón do aumento de prezo destas zonas en concreto está relacionada “coa aposta de moitas propietarias e propietarias pola vivendas de uso turístico (VUT)”. En conversa con Nós Diario, pon en evidencia que “está desaparecendo o aluguer tradicional e coincide coa cada vez menor presenza de xente maior que era a que vivía no centro”. As inmobiliarias constatan, neste caso, “unha tendencia clara nas persoas herdeiras destas propiedades en dedicalas ao turismo directamente ou a través de investidores”.
Desde Agalin poñen un exemplo que consideran "evidente" da mudanza do sector nas cidades galegas, neste caso en Ourense. "A chegada do AVE provocou que aumentaran as vivendas turísticas no centro histórico e notouse, tamén, nos prezos existentes", asegura Vicente Martínez, "mesmo xa non queren estudantes, co turimso gañan a mensualidade nunha soa semana", conclúe.
O investigador en urbanismo Benedicto Álvarez considera, en declaracións a Nós Diario, que “é evidente a turistificación das zonas históricas asociada ao incremento das vivendas de uso turístico e o desprazamento que iso supón de vivendas que podían estar no mercado, así como a presión para o desaloxo de residentes”. Esta circunstancia ten outro efecto prexudicial para as persoas residentes nestas zonas céntricas das cidades: a modificación do mercado do aluguer. “Soben os prezos e rebaixan a oferta”, resume este investigador.
Aluguer alto, pensión baixa
Antes de que cidades galegas medraran en tamaño e apareceran novos barrios nos anos 70, a poboación concentrábase en zonas que agora son consideradas “céntricas”, incluídos os centros históricos. O acceso á vivenda a través do aluguer era algo común e esa poboación, agora avellentada, mantén os prezos de renda antiga e non tería opción para acceder a outra co importe da súa pensión.
Neste caso, segundo datos da Consellaría de Política Social, as pensións non contributivas para o ano 2024 (para as persoas que non cotizaran nunca ou non o fixeran durante o tempo suficiente para alcanzar as pensións contributivas) varían desde un mínimo de 129,48 euros até un máximo de 517,90 euros por 14 mensualidades ao ano. A pensión media na Galiza en xaneiro de 2024, cos datos do Ministerio de Inclusión, estaría en 1.068,59 euros e no caso da xubilación, a media sitúase en 1.221,92 euros.
Rocío Gómez leva sete anos residindo no centro da Coruña, un barrio que considera que se transformou nun lugar "de transito" polo que pasan "desde turistas até estudantes Erasmus". Con 58 anos, coñece casos de veciñas e veciños de idade avanzada con problemas para seguir na súa vivenda e lembra o estudo que realizou a asociación veciñal da Cidade Vella “que indicaba que 40% das persoas residentes eran mulleres maiores de 65 anos”. Recoñece que "moitas son propietarias e co tempo a zona leva camiño de converterse nunha especie de parque temático, con vivendas polas que piden agora mesmo até máis de 2.000 euros".
No caso das persoas maiores, entende que "non terían ningunha outra opción, en realidade toda a cidade ten neste momento uns prezos imposíbeis, por non contar co tema do arraigamento tras toda unha vida vivindo neste barrio e a dificultade que terían de adaptarse a outro". Á hora de negociar, tampouco teñen moitas facilidades. "As exixencias dos propietarios son moitas, ao que se lle engade a dificultade de saber quen son en realidade, posto que sempre falas con intermediarios". Tamén constata que se dá o caso de que o dono "conta con varias e até hai un 'boom' desde hai uns anos na rehabilitación de baixos comerciais para transformalos en vivendas", afirma.
Posíbeis solucións
“Faltan plans públicos de dinamización e de posta en valor das zonas históricas”, asegura Benedicto Álvarez. Remítese tamén ao caso da Coruña, unha cidade que “ten delimitada a zona histórica a efectos patrimoniais e urbanísticos, mais a zona vella non conta un plan dese tipo”. A nivel galego, entende que en todas as cidades “os poderes públicos tamén teñen que intervir que para as propietarias e os propietarios cumpran cos seus deberes de conservación e rehabilitación”. Rexeita de maneira firme “deixar as zonas históricas en mans privadas”.
En opinión de Rocío Gómez, "como medida urxente" tería que pórse "un tope aos prezos dos alugueres actuais". Despois, promover a posibilidade "de compartir a vivenda", algo que "beneficiaría todas as partes".
