A Galiza soporta as peaxes en autoestrada de maior duración do Estado: concesións de 75 anos a grupos privados

O transporte público iniciou o curso con evidentes síntomas de saturación: falla de prazas sistemática en determinadas franxas horarias e días e atrasos reiterados centraron as queixas de usuarios e usuarias de tren e autobús interurbano. Parello a este escenario, o transporte privado —nomeadamente, o vehículo— tamén afronta problemas, desde a suba dos combustíbeis até o feito de que os seus principais eixos de circulación, caso da AP-9, sigan a ser de pagamento. A aprobación da bonificación das portaxes nesta infraestrutura —consecuencia da axenda de demandas do BNG para investir Pedro Sánchez en 2020— supuxo un importante alivio para usuarios recorrentes. A aspiración, agora, é ir máis aló e que a AP-9 pase a titularidade galega. A mencionada Autoestrada do Atlántico e a AP-53 (que une Compostela e Dozón, na comarca do Deza) son, canda a AP-66 Campomanes-León, as únicas autoestradas no Estado español co máximo de tempo de concesión para a súa explotación por parte de empresas privadas: son de pagamento durante 75 anos. A AP-9 é a única das autoestradas de primeira xeración construídas no Estado con 75 anos de concesión, prazo tamén vixente desde o momento da adxudicación para a outra autoestrada estatal que hai na Galiza, a que une a capital galega co alto de Santo Domingo (Dozón): tres cuartos de século para a súa explotación en réxime de concesión. A data de reversión da AP-9 é en 2048, alargamento froito das prórrogas concedidas no seu día por Gobernos estatais do PSOE e do PP. A AP-53 terá que agardar a 2074 para a fin da súa explotación por unha empresa privada. Ningunha outra vía no Estado terá que esperar tanto para a súa reversión como a que une Compostela e a comarca do Deza. As autoestradas de titularidade galega (A Coruña-Carballo e Vigo-Baiona), pola súa parte, teñen un período de explotación en mans privadas de 50 anos e vencen en 2045. Nos últimos anos, autoestradas de peaxe como a AP-1 na súa totalidade; a AP-7 entre Tarragona e Alacante, entre Tarragona e La Jonquera e entre Montmeló e Papiol; a AP-4 entre Sevilla e Cádiz; e a AP-2 entre Zaragoza e El Vendrell pasaron a ser gratuítas para as persoas usuarias. Diego Maraña, portavoz de En Colectivo, a asociación de persoas usuarias da AP-9, criticou a inicios de ano ante o anuncio de novas vías libres de portaxes que o Goberno español non "igualase" as condicións de galegos e galegas coas de cataláns e valencianos, que nos últimos anos viron como autoestradas de peaxe pasaban a ser gratuítas. "Unha vez máis, dásenos un trato diferente", lamentaba. A concesionaria da AP-9 incrementa o seu beneficio en 68% até xuño, após aumentar os seus ingresos por peaxe en 12% Beneficios A explotación desas dúas autoestradas estatais na Galiza supón importantes beneficios para as adxudicatarias da concesión, Acega e Audasa, as dúas do grupo Itínere. A autoestrada de Santiago a Lalín recadou máis de 11,3 millóns en peaxes (sen incluír o IVE) en 2022. Acega, a concesionaria, fechou o exercicio cun beneficio de 2,04 millóns de euros, fronte a 1,41 millóns en 2021. Pola súa parte, Audasa —que explota a AP-9— fechou o ano 2022 cuns beneficios netos de 66 millóns de euros, o que representa un incremento de 30% a respecto ao ano anterior, superando así as cifras anteriores á pandemia. Sobre a AP-9 paira un procedemento de infracción da Unión Europea contra España por “ampliar [en 2000, polo Goberno español de José María Aznar] a duración da concesión da autoestrada AP-9 sen iniciar previamente un procedemento de licitación pública”, o que, ao parecer de Bruxelas, incumpría a Directiva europea de 1993 sobre adxudicación de contratos públicos de obras. Audasa xa advirte que reclamará ao Estado máis de 1.000 millóns de euros en concepto de indemnizacións se a Comisión Europea atopa irregularidades no actual contrato de concesión. A concesionaria da AP-9 pedirá ao Estado 1.000 millóns de euros se Bruxelas declara ilegal o contrato Quilómetros de pago Para completar a fotografía, a Galiza é, ademais, a autonomía líder en quilómetros con viarios de pago. Un total de 330,8 Km son de pagamento no país. O segundo territorio con maior número de km con peaxe é Euskadi, onde hai un total de 248, dos que 171 corresponden ás tres deputacións forais vascas (Bizkaia, Gipuzkoa e Araba) mentres que 77 corresponden ao Estado. O territorio que até 2021 lideraba o maior volume destas infraestruturas viarias de pago, Catalunya, ocupa agora a oitava posición, con 145,8 km con peaxes. O motivo? A Generalitat e o Goberno estatal non renovaron concesións en catro autoestradas e fixeron así gratuítos máis de 600 km que até entón eran de obrigado pagamento. Territorios de maior extensión que a Galiza, como son Castela-A Mancha, Castela e León ou Andalucía teñen moitos menos km con portaxes: 214, 201 e 157, respectivamente. Ademais, en comunidades como Estremadura, Cantabria, Balears ou Canarias pode circularse sen ter atravesar peaxes. O Estado defende a concesión da AP-9 Sen peaxes en autovías Por outra parte, a Comisión Europea informou onte do seu visto e prace a que o Estado español substitúa a introdución de peaxes nas autovías a partir de 2024 —tal e como estaba prevista no plan de recuperación orixinal— por medidas de impulso ao transporte ferroviario de mercadorías, como propuxera o Goberno estatal. O Executivo comunitario ve "válida" esa alternativa. 261 km de estradas galegas de titularidade estatal son de alto risco Un total de 261 quilómetros de estradas de titularidade estatal son considerados de alto risco na Galiza. Mentres 12% da rede viaria galega está caracterizada como de gran perigo, a porcentaxe en Euskadi sitúase en 0%, en Madrid en 0,19%, en Cantabria en 2,72%, en Andalucía en 5,12% e en Estremadura en 5,33%. Son datos do informe Avaliación da Rede de Estradas do Estado elaborado polo Real Automóbil Club de España (RACE), en parcería con outros clubs automobilísticos europeos. O RACE leva dúas décadas analizando a situación da rede viaria de titularidade estatal no marco dun programa impulsado e validado desde as institucións comunitarias no marco do denominado proxecto Europa RAP. O informe recolle 10 tramos de alto risco na Galiza. Entre eles, aparecen citados a N-550 en Ordes; a N-547 entre Melide e Boente e a N-VI en Monterroso. Outros tramos con perigo na Galiza son a N-532 en Verín; a N-120 de Seguín a Penalba, na Ribeira Sacra, e a N-VI entre Baralla e Lugo. A estrada N-541 entre Boborás e Sonelle, na comarca do Carballiño, está considerada como das máis perigosas de todas as vías de titularidade estatal. Tamén a estrada N-642, no lugar de intersección coa N-634, ao seu paso por Ribadeo. O estudo destaca que os accidentes na Galiza están moi ligados á situación das estradas. A este respecto, o traballo dá conta da concentración de accidentes naqueles tramos con peor visibilidade, co firme en estado máis deficiente, con ausencia de dobre carril ou debido ao nivel de peralte das curvas.