A lingua no ano 2050

En decembro de 2021, a Associaçóm Galega da Língua (AGAL), celebrou un acto en Compostela para conmemorar o 40 aniversario da súa fundación. Como parte da celebración, pediulles ás persoas presentes para contribuíren cunha avaliación por escrito sobre a situación actual da lingua, ben como cunha previsión de cal sería o estado da mesma sesenta anos depois. Eses escritos foron depositados nunha chamada cápsula do tempo que, por súa vez, foi soterrada nos xardíns do predio, e que se desenterrará e abrirá en 2081, a coincidir cos cen anos de vida da AGAL. As persoas que alí estexan poderán comprobar como de atinadas foron as predicións, mais para iso haberá que esperar moitos anos. No mesmo ano de 2021, a Catro Ventos Editora publicou A lingua en 2050, un traballo coral de 25 persoas, coordinadas polo profesor de sociolingüística da Universidade de Vigo Fernando Ramallo. Nel tamén se fai unha prospección sobre o futuro da lingua, se ben neste caso a perspectiva temporal é, aínda que alongada, ben máis próxima e, ademais, neste caso as análises xa están ao descuberto. Quer debido ao libro ter sido lanzado nos tempos pospandémicos quer polas características da editora, nova e alternativa, quer porque estamos perante un tema incómodo e que apenas está instalado no debate público da maioría das camadas sociais, a publicación non tivo o impacto e a difusión esperada, moi especialmente nos medios de comunicación. É bastante rechamante que isto acontecese, sobre todo tendo en conta que o profesor Ramallo convocou unha pluralidade de voces, moi destacadas nos seus traballos ou reflexións sobre o idioma, que pode sintetizar de maneira bastante acaída as distintas visións presentes no seo dos sectores da sociedade galega máis preocupados polo asunto. Estable... No traballo enxérgase unha liña divisoria a respecto do diagnóstico actual e tamén sobre o futuro da lingua, aínda que entre todas as persoas participantes haxa tamén diferenzas de matices, en maior ou menor medida. Iso fai con que tamén haxa puntos de encontro entre os dunha banda da liña e os da outra e, por ventura, un desexo común, o de manter a esperanza de que o noso idioma teña futuro en 2050. Iso si, o desexado status dese futuro é tamén diverxente, sobre todo entre eses dous grupos que separamos por esa liña imaxinaria. No primeiro deles, o minoritario, no que tamén se encadran altos cargos do actual governo galego con responsabilidades pasadas e presentes sobre a política lingüística nacional, fan diagnose do presente. E aínda que nalgúns casos se esquive a pergunta, a visión é que a situación actual é de estabilidade. O futuro déixano bastante sen precisar, encadrándoo nun contexto global plurilingüe, e, nun caso concreto, vaticínase que "a vitalidade do idioma vai continuar aumentando nos próximos anos". Ou ferido de gravidade? De por parte, a maioría das persoas que responderon o chamado do coordinador móstranse moi críticos coa actual situación do galego, e co papel dos actuais governantes, con diagnósticos como o de proceso de destrución e demolición da lingua, lingüicidio calculado, catástrofe, levado ao corredor da morte, en grave crise, camiño da substitución lingüística, minorado, ferido de gravidade, en liberdade condicionada, en situación presente que fomenta a perda do idioma, ou, de forma eufemística, lonxe de ser a agardada. Neste grupo maioritario, tamén aparece a preocupación das xa presentes deturpación, castellanización e hibridación que amostre a lingua, sobre todo a oral, e o rol que pode xogar o portugués na regaleguización do idioma, ben como na súa internacionalización. O debate sobre a relación coa ponla portuguesa da lingua está presente no primeiro grupo, aínda que con maior equidistancia e dúbidas. Sexa como for, é unha novidade que non supoña xa un tema tabú. Entre as solucións predomina a da necesidade de mudar quer a política lingüística quer o status político da Galiza quer as dúas a un tempo Relativamente á prospección de futuro para a lingua, neste grupo predomina a incerteza, a pouca marxe de mellora e, nalgúns casos, o pesimismo, aínda que se desbota a práctica desaparición do idioma e tamén, maioritariamente, se xulga que, se ben a situación de partida é mala e piora cos anos, aínda se pode reverter. Entre as solucións apontadas, predomina a da necesidade de mudar quer a política lingüística quer o status político da Galiza quer as dúas a un tempo. E aquí é onde voltan a aparecer os matices, por veces antitéticos. En definitiva, estamos perante unha publicación que paga a pena ler con vagar para, depois, facermos a nosa propria diagnose e predición de futuro sen termos que agardar a abrir a cápsula do tempo en 2081.