Unhas barreiras metálicas separan dous mundos. Cara aquí hai xentío, até camións e coches, parados nos recunchos, pero cara alí non se pode ver o que hai. Un policía dálle o alto e di en polaco que se retire, que por alí non se pode pasar. Aínda sen comprender as palabras, os xestos son universais. Hai moita policía na zona, tamén militares, e fuxitivos, e voluntarios que queren volver ao combate, e porque Dorohusk tornou estes días no paso de todos eles: é unha das zonas que Polonia comparte con Ucraína, onde chega unha das principais estradas.
O bar que hai tempo parece que está fechado, a tenda que ten de todo e unha caseta para mudar a moeda eran até o de agora os puntos de reunión dos 'mugalaris' [concepto vasco que se refire a quen axuda a cruzar a fronteira de forma clandestina] e dos cidadáns, uns 500 habitantes, pero agora improvisaron un par de camións-tenda que ofrecen café para levar e outros tantos supermercados. Tamén algúns baños. Todo é de balde, todos son produtos que traen os veciños da zona, mais dentro da improvisación, a organización é estrita.
Queda un autobús, e sen que ninguén baixe soben dous voluntarios con senllas grandes caixas de café na man. Tamén aos que veñen en coche ofrécenlles de beber e comer decenas de voluntarios. Dúas mulleres novas abren termos no pequeno camión e mesturan auga fervendo con café disolto en vasos de cartón, dispostas a dar un pouco de calor aos pasaxeiros que chegaron de golpe. "Toma tamén ti", di o máis novo, sen quedar a falar. "Temos aquí para todos". Os voluntarios baixan agora coas caixas baleiras. O autobús vaise mentres os pasaxeiros saúdan.
Outro autobús chegou desde Ucraína, e esta vez os pasaxeiros baixaron. Pargma Bunko saltou; as súas irmás tamén, por detrás, moi lixeiras. "Á miña nai custoulle máis", di. Veñen de Rivn. "Todos no autobús somos de Rivn". A nai non cala, mais Bunko prefire non volver sobre o que está a dicir. Faille aceno de que cale. "Está anoxado, maldixo toda a viaxe". Pero Bunko non está anoxado, senón "triste". Hai unha semana notaba "tensión no ambiente", pero non esperaba, "en absoluto", o que está a ocorrer. "A nosa cidade está danada; hai mortos e soldados rusos en todas partes, e viñemos a Polonia, moitos cidadáns, a distintos lugares. Moitos de nós temos familiares en Polonia". O autobús diríxese a Varsovia. "Alí viven uns curmáns do meu pai e iremos á súa casa". O pai foi abandonado en Ucraína, "loitando".
Non sabe o que fará a partir de mañá. Acaba de cumprir a idade para entrar nas salas de baile, mais non está para festas. "Tamén tiven que deixar a universidade e agora quen sabe. Gustaríame volver cando antes, espero que isto pase enseguida". Preocúpalle sobre todo o seu pai. "Nós estamos a salvo, mais o noso pai, irmán e fillos, non". Case todos teñen algún familiar na fronte de batalla, aínda que, como o seu pai, moitos nunca antes tomaran as armas. "Chamáronos a loitar e a maioría foron sen pensalo dúas veces", di, orgulloso. As irmás asenten, movendo a cabeza cara arriba e cara abaixo. A nai, que non atendeu a súa filla, segue a gruñir.
Nai e filla achéganse ao posto no que ofrecen de todo. Unha muller mostra as caixas do outro lado do mostrador: bocadillos, leite, compresas, xabrón, cereais para o almorzo, doces... Tamén lles ofrece comida de cans e gatos. Collen moitas cousas, pero non teñen animais. Ao seu redor hai cans de todo tipo. Tamén hai unha chea de gatos nas casas portátiles dos propietarios. Comen algo, soltan as pernas, enchen as mochilas e volven entrar no autobús.
Voluntarios polacos
Alén dos autobuses, moita xente vén en coche e a pé desde Ucraína, pero tamén veñen polo camiño contrario, desde varios pobos e cidades polacas. Anna Lagowska-Lewinska veu coa súa filla desde Varsovia. É a súa terceira viaxe á fronteira desde que Rusia comezou a bombardear Ucraína, hai unha semana. Dispoñen de dous coches cargados con diversos efectos. Dous nenos e catro mulleres serán recollidos esta vez e trasladados a Chelm, un albergue que foi aberto a 26 quilómetros de Dorohusk. Desprazaranse até o domingo, onde a xente lle pide que a leve, e logo voltará. "Viñemos aquí a recoller varias persoas. Trouxemos uns homes ucraínos que, primeiro, quixeron volver a loitar. Recollémolos na estación de autobuses de Varsovia, e agora, collemos xente aquí, e volvemos. Ofrecémoslles espazo para durmir, comida e protección para axudalos cando o precisen. Estamos a vir moita xente pola nosa conta tentando axudar todo o que podemos".
Sryna Matveichueck é unha das que levará no coche. Viaxou primeiro en coche cun curmán desde a capital, Kiev, a Rivn, e chegou á fronteira en autobús. Está embarazada, "de seis meses", di. Empeza a falar mentres fai círculos no estómago coas mans. Non quere saír diante da cámara, nin sequera falar ao principio, mais aos poucos vaise relaxando e dedica as súas primeiras palabras ao seu marido. "Quedou pelexando, pero eu tiña que saír. É evidente que así non podía quedar alí". Gustaríalle ter o marido ao seu carón, mais ficou "para defender o país": "Para que os nosos fillos teñan un futuro. O noso país é grande e temos que defendelo", insiste. Non quería "en absoluto" marchar de Ucraína. "Hai uns días era feliz e de súpeto pasou todo isto. Aínda non mo creo". Seca co xersei dúas bágoas que lle caeron pola fazula, pero respira e sorrí. "O importante agora é isto", di, tocando o seu estómago. "Nestes momentos Kiev non é seguro; fóra de Kiev tampouco estás seguro, nos hospitais tampouco, e eu agora mesmo necesito iso, un lugar seguro onde naza a miña filla". Lagowska-Lewinska pásalle a man polas costas e cóllea do brazo, en sinal de afecto. Entran no coche.
Asistente ucraíno
Co paso do tempo, a medida que os movementos se repiten, a estreiteza da fronteira faise máis flexíbel do que ao principio se cría. Hai un grupo de homes falando cos policías. Estiveron esperando un tempo, mentres se metían nun coche e cruzaban a fronteira cara a Ucraína. Anton Hnybida cruza a estrada logo de conversar con eles. Os xornalistas achéganselle de súpeto.
Non vai a Ucraína: "Eu non teño experiencia militar". Veu para quedar na fronteira. É ucraíno, pero chegou aquí desde Iraq coa intención de axudar. Fala con quen queren cruzar a fronteira, cos que van "ao outro lado". "Hai moitos voluntarios dispostos a liberar Ucraína: os que teñen experiencia militar, os médicos...", salienta. Hai máis disposición da que pensaba. "O Exército ucraíno está moi preparado para facer fronte á guerra. Eu podo ser máis útil aquí que alí", conclúe.
Menos balbordo forman Liang Justin e Chen Zoey. Están nunha esquina cunha pancarta na man que pon Lublin. Está a uns cen quilómetros de Dorohusk, pouco máis dunha hora en coche desde aquí. Eles xa levan catro horas esperando por se alguén quixese ir á cidade. "Viñemos recoller os ucraínos, a axudarlles e apoialos", responde Chen. Pertencen a unha Igrexa católica de Lublin e formaron unha rede cos seus veciños para acoller os ucraínos nas súas casas. "Onte tamén estivemos aquí. Somos estudantes e temos tempo para axudar".
Como Liang e Zoey, levan longo tempo dous homes maiores e unha muller no bordo da estrada, sen moverse sequera, con carteis escritos en cirílico na man. Cada vez que entra un coche pola fronteira miran atentos, pero de momento non se lles parou ninguén. Quedarán á espera de recibir aos que veñen fuxindo da guerra, no medio do tránsito, o tempo que for preciso.
