Dezaoito meses de morte no leste de Europa

Nun concurso-oposición para unha praza de profesor universitario de Xeografía de Europa, suscitouse o debate de se Rusia (e Ucraína) era(n) autenticamente europea(s). Eu defendín con rotundidade que si, porque Europa non é sinónimo de UE. O noso continente é moito máis rico e diverso que iso, a pesar da praga de eurocentrismo restritivo da denominada cultura occidental. Por este motivo, condenei a invasión rusa de Ucraína, un país que a inicios dos 1990 se autodeterminou e decidiu independizarse de Moscova (nese momento, con Crimea tamén en posición favorable). A invasión rusa foi un crime e un erro de proporcións catastróficas. Seguramente o conflito foi inducido por Estados Unidos e a OTAN, pero non cabe dúbida de que o réxime de Putin ordenou a agresión. Rusia rematará máis débil esta aventura, Estados Unidos e China máis fortes. Todo isto a conta de decenas de miles de mortos. Case un ano e medio despois do seu comezo, a guerra tornou en matanza cotiá. Na fronte semella que ningún dos dous contendentes avanza. Rusia teno moi difícil, como se demostrou na toma de Bajmut e no conflito interno (non explicado) que lle xerou a revolta do grupo paramilitar Wagner. Pero a contraofensiva ucraína quedou en case nada: uns centos de metros de dificultoso avance. Mentres, decenas de mozos rusos e ucraínos, e civís deste país, morren cada día. A continuidade da guerra só interesa a Estados Unidos (que reforzou a OTAN, exportou armamento e afondou a súa hexemonía en Occidente), a China (que segue a mercar enerxía a bo prezo e mantense como un actor mundial de primeira orde), e á UE (que se agrupou de novo e móstrase un instrumento supranacional máis coordinado do que semellaba). Ademais, os mortos póñenos Kíiv e Moscova. Por iso, resulta urxente chegar a un armisticio e logo negociar. Alto o fogo Aínda que algún cronista se empeñe en dicir o contrario, Rusia e o seu réxime son os grandes perdedores. Da miña experiencia con amigos e amigas rusos, conseguín deducir o sentimento de crise: as lembranzas do glorioso pasado xa non serven. A debilidade da sociedade civil págase cun goberno autoritario. Pero ese autoritarismo non tapa a enorme fractura existente entre grupos que pugnan polo poder e non serve para albiscar un futuro mellor. Os rusos e rusas entraron nunha espiral de desánimo. Un escenario que occidente empregará para colocar este gran país nunha posición máis subordinada no panorama internacional. Cando estiven en Rusia e en Ucraína, observei numerosos trazos comúns entre as dúas nacións. Por suposto, as similitudes lingüísticas e culturais. Non é doado distinguir unha rusa dunha ucraína, aínda que as dúas expresan no presente un intenso sentimento nacional. A transición acelerada ao capitalismo provocou fortes desigualdades sociais nos dous territorios. Así, centros urbanos espectaculares e luxosos, percorridos por xentes ben vestidas, en Moscova ou Odessa, contrastan con barrios ou periferias urbanas descoidadas, cunha clase traballadora de aparencia modesta, mesmo pobre. A transición acelerada ao capitalismo provocou fortes desigualdades sociais tanto en Rusia como en Ucraína A fenda urbano-rural tamén é enorme; o campo quedou atrás. Para culminación de males, as forzas de oposición ou disidentes son reprimidas, con especial intensidade na guerra. A oposición sindical e de esquerdas é castigada duramente en Ucraína e os seus avances electorais son roubados en Rusia, como acontece con moitos votos ao Partido Comunista (algo que sempre contou coa aprobación de Estados Unidos e da OTAN ). Sen dúbida, Putin e Zelenski son irmáns na súa deriva totalitaria. E chegamos ao momento actual, no que o estancamento na fronte bélica semella que perdurará na maior parte dos lugares. Só os bombardeos e as sabotaxes manteñen o conflito nos noticiarios. Por iso, agora máis que nunca cómpre rematar a guerra. Seguramente cun simple alto o fogo, pois o acordo definitivo de paz fica lonxe. Neste senso, iniciativas como a chinesa, a brasileira ou a africana serven de punto de partida. Este cese de hostilidades pararía a matanza inútil. Permitiría comprobar até que grao o réxime ucraíno se converte nunha democracia occidental ao uso ou afonda no autoritarismo. En definitiva, poderiamos ollar se a Rusia de Putin se achega ao fin, se a sociedade civil dese gran país se articula, se cómpre pensar que os dereitos humanos (por exemplo, os LGBTIQ) se respectan, ou se a involución xerada por unha desordenada transición ao capitalismo salvaxe se afonda.