Interrogantes diante dun novo ano

Acabado de comezar o ano 2023, a situación económica mundial aparece marcada por unha serie de dinámicas que se superpoñen pero que apuntan a un futuro moi incerto, de policrise. O impacto conxunto na economía mundial da pandemia da Covid-19 e a guerra en Ucraína derivou nunha ruptura da cadea de valor e nunha recesión da oferta que contribuíron decisivamente a que se disparara a inflación. Hoxe en día os dous escenarios seguen abertos sen que poidamos ter a certeza dun pronto final, xa que aínda non se pode afirmar con rigor que a pandemia estea controlada como, por caso, pon en evidencia a situación en China -a nova ola afectou ao 18% da poboación, con 5.000 mortes diarias-. Tampouco hai garantías de que vaia diminuír a presión humana sobre o mundo animal -todos os virus teñen unha orixe animal- polo que a posibilidade de que aparezan novas variantes ou novas pandemias, incluso máis virulentas, non debe descartarse -hai mais de 500.000 virus animais con capacidade para contaxiar os seres humanos-. Política enerxética En relación á guerra en Ucraína e tendo en conta as posicións actuais das partes belixerantes -Ucraína, Rusia, OTAN-, a paz non aparece no horizonte inmediato -con preto de 7,5 millóns de ucraínos refuxiados en Europa segundo Acnur- polo que a ameaza dun conflito nuclear segue estando aberta mentres os gobernos incrementan o gasto público en armamento que xa alcanzou unha cifra récord: por primeira vez superáronse os dous billóns de dólares a nivel mundial, segundo o Instituto Internacional de Estudios para a Paz de Estocolmo. Mentres o gasto público, por caso, en sanidade caeu a niveis poucas veces coñecidos. As Nacións Unidas xa avisan de que a actual crise de alimentos pode converterse en 2023 nunha verdadeira catástrofe A guerra en Ucraína xunto coa nova política comercial da Organización de Países Exportadores de Petróleo (OPEP) que afecta maiormente o mercado do petróleo e o gas polo lado da oferta, están provocando que moitos países reconsideren a súa política enerxética cunha maior aposta pola enerxía nuclear, unha ralentización da produción renovable e un freo da descarbonización. Decisións que levarán a que a transición enerxética a un sistema renovable e eficiente sexa máis difícil e máis lenta. Tamén a que a crise ecolóxica se faga aínda máis fonda e ampla, dado que, a día de hoxe, tampouco se cumpriu ningún dos obxectivos de biodiversidade fixados para 2020. Crise alimentaria Dado que Rusia e Ucraína están entre os maiores exportadores de cereais (30% do comercio mundial) era previsible que a guerra afectase negativamente as exportacións, agudizando así unha crise alimentaria que vén de anos atrás: no ano 2021 preto de 2.300 millóns de persoas estaban en situación de inseguridade alimentaria. Unha crise que se ve ampliada pola acción dos grandes especuladores, que aproveitan a escaseza para controlar aínda máis a oferta. Neste marco non está nada claro que vai pasar, pero as Nacións Unidas xa avisan de que a actual crise de alimentos -en 2022 todos os indicadores estaban en vermello- pode converterse en 2023 nunha verdadeira catástrofe. "Se a guerra continúa e os altos prezos do gran e os fertilizantes persisten deica a vindeira temporada, a crise actual podería estenderse a outros alimentos básicos como o arroz, afectando a miles de millóns de persoas", segundo as Nacións Unidas, pero con especial incidencia na poboación infantil -case 8 millóns de nenos e nenas menores de 5 anos corren o risco de morrer de fame, segundo Unicef. Débeda pública A gran recesión provocada polos dous fenómenos citados que afectaría fundamentalmente ao gasto privado obrigou moitos gobernos a tirar do gasto público. Unha ferramenta que, sumada á precariedade dos ingresos públicos, en moitos casos debida a unhas políticas tributarias nada expansivas, conduciría a disparar unhas débedas públicas xa de por si moi elevadas -a débeda pública mundial supera os 71 billóns de dólares, segundo o Fondo Monetario Internacional (FMI). Na actualidade, nos estados do Sur, 19 están en suspensión de pagos e 28 en sobreendebedamento, dedicando ao pago da débeda cinco veces máis recursos que ao gasto en saúde. No Norte, os gobernos da Unión Europea seguen pedindo prestados centos de millóns para rescatar empresas, bancos e accionistas: entre 2010 e 2019 pagaron en servizos da débeda 2,5 billóns de euros -250.000 millóns anuais-, segundo o Banco Mundial. Un escenario desastroso que ameaza coa quebra pola suba dos tipos de xuro, que incrementan os custos do endebedamento. A iniciativa parcial tomada recentemente polo G-20 de suspensión do servizo da débeda -13.000 millóns de dólares- mostrouse absolutamente insuficiente. Ou se adopta un enfoque global ou a situación pode explotar. A mundialización neoliberal está morta ou en fase terminal. Unha nova orde mundial está en marcha... Para onde?