Estamos vivindo tempos intensos na economía mundial. A crise económica do ano 2008 deixou un panorama de atonía no crecemento global (e, aínda en maior medida, occidental) que se viu quebrado por unha pandemia e o rotura posterior dos mercados enerxéticos mundiais ao longo dos últimos dous anos, derivando nun contexto de elevada inflación e (por desgraza) un crecente aumento dos tipos de xuro organizado polos principais bancos centrais do planeta.
Sobre estas premisas é sobre as que se está reorganizando a política económica internacional, cunha disxuntiva inicial sobre a mesa: debemos aplicar novamente o dogma neoliberal, de catastróficas consecuencias para o sur de Europa a partir do ano 2009, ou é preciso recuperar certas doses de intervención pública e redistribución, que garantan o funcionamento dos mercados a longo prazo? Este último matiz é importante: a intención non se orienta a aumentar o poder do Estado para reducir o peso do mercado, senón máis ben a garantir que o Estado vai apoiar o mercado cando o necesite.
A realidade internacional amosa a falta de consensos e certa dose de improvisación, pero parece claro que até os propios mercados entenden que é precisa a intervención e poñer fin a unha época de redución do papel do sector público. O elemento máis paradigmático nesta dirección vímolo esta semana no Reino Unido, unha vez o novo goberno conservador presentou a súa proposta de redución de impostos e aumento do gasto público vía maior débeda. Inmediatamente os rendementos dos bonos públicos comezaron a medrar, mentres a libra iniciaba unha forte caída, deixándoa practicamente á par co dólar. Os mercados falaron, e aos poucos días Lizz Truss viuse obrigada a retroceder deixando caer o plan.
En paralelo, as políticas económicas están vivindo certo grao de contradición permanente: por unha banda, os bancos centrais están subindo os xuros como mecanismo para controlar a inflación, reducindo a capacidade de crédito e, polo tanto, o consumo; ao mesmo tempo, desenvólvense programas expansivos do gasto público para evitar o agravamento da pobreza e a desigualdade.
Unha característica desta expansión do gasto é que na súa maioría estará orientado a sectores estratéxicos, o que implica financiar grandes compañías transnacionais
De todos modos, unha característica desta expansión do gasto público (e, en particular, dos fondos Next Generation) é que na súa inmensa maioría estarán orientados a sectores estratéxicos, que a efectos prácticos implica financiar grandes compañías transnacionais. É dicir, boa parte dos cartos públicos que a Unión Europea está empregando como fondos de recuperación van ser, na súa meirande medida, recuperación para os beneficios empresariais das compañías de maior tamaño no continente.
Ademais, outra situación preocupante actúa sobre Europa: a desvalorización constante do euro fronte ao dólar. Esta evolución é particularmente complexa porque moitas compras internacionais de produtos (por exemplo, o petróleo ou o gas) fanse en dólar, e non nas moedas locais, polo que se o euro perde valor, as importacións son cada vez máis caras. É dicir, o efecto sobre os prezos xa non só o produce o mercado, senón que tamén o está producindo a moeda.
Como consecuencia, deben ser os Estados os encargados de reorientar a súa política de ingresos e gastos se queren evitar volver aos temibles escenarios de recortes, nun círculo vicioso de empobrecemento. E así chegamos a un dos grandes debates do actual momento económico no Estado: os Orzamentos Xerais do Estado. E non se trata aquí de avaliar polo miúdo as propostas dos orzamentos, senón de trazar unha visión global sobre os mesmos. En primeiro lugar, existe unha expansión do gasto evidente (a priori, unha boa nova), sustentada en boa medida polo incremento dos ingresos. Este incremento dáse non tanto por unha profunda reforma fiscal, senón polo efecto da inflación: ao aumentar os prezos, tamén aumentan os ingresos públicos, xa que pagamos máis polo IVE, por exemplo.
Así, a proposta de reforma fiscal anunciada polo goberno central é claramente limitada, evitando romper o statu quo actual do financiamento público. Evítase así un dos grandes acordos da lexislatura, o dunha reforma fiscal que afonde na redistribución da riqueza: un descenso do IVE unido a un incremento do IRPF nos tramos máis altos sería unha posible proposta nesa dirección, pero que parece polo momento aparcada nos gabinetes do Ministerio de Facenda.
