Xulia Alonso. Vivindo nun tempo de esperanza e ameaza

—A súa é unha xeración no límite do cambio político da ditadura á democracia. Ven dunha vila pequena e de estudar nun colexio privado. Quizais das primeiras xeracións que acceden ao ensino universitario masivamente. Naquel momento boa parte dos pais tiñan certeza de que o máis importante era que os fillos estudaran. Así foi na miña familia e non só. Éramos a primeira xeración de «clase media» daquel tempo, e había un acceso a educación e a libros. O BUP fíxeno no Colexio Paulo VI, privado pero mixto e tiña internado masculino cheo de rapaces de toda a contorna. —A política está moi presente nese momento, ten contacto con ela? Non. Os máis politizados eran os duns anos antes. Había cousas daquel tempo que as sufrín, que tiñan que ver coa vida familiar e esta como transposición do que era o país. Despois dos 14 e 15 anos xa ouvín falar de siglas, por exemplo da LCR [Liga Comunista Revolucionaria], que tiña xente por alí pero chegábame o eco polos irmáns maiores. Parecíame que eses mundos de esquerda ideoloxicamente tiñan mais que ver comigo. —Chega a Santiago en 1978 e o mundo parécelle diferente. Chego despois dun formidable conflito familiar, despois de que meu pai recibira a confidencia de que saía cun rapaz e que non podía ser, que era un risco. Reaccionou excesivamente e decidín que rompía coa familia. Cheguei a Santiago coa decisión de saír dese círculo, cheguei coma un búfalo, desexando atopar un espazo no que estar cómoda, sen saber de nada e moi ferida. Na adolescencia todo se vive con intensidade e se te mancan a dor é profunda. —Dependía igualmente dos pais. Para eles era tamén un risco, porque ir d’A Rúa a Santiago era unha odisea, os cartos chegaban por xiro postal e había que combinar nunha hora para recibir chamadas de teléfono. Pero sempre dixeron que os tres irmáns iamos estudar e sacar o carné de conducir. Matriculeime en Psicoloxía, era boa estudante, pero fun dúas ou tres veces á Facultade, e meu pai dixo, ou estudas ou volves a casa. Decidín regresar a Santiago sen pensalo. Sobrevivín facendo artesanías, un mundo que non ten nada de romántico e solidario, e tiven a fortuna de que, no nacemento da preautonomía, saíron unhas prazas para auxiliar administrativa, aprendín pola miña conta a escribir a máquina cun manual dos anos 50 e saqueina con 19 anos. E deixei de estudar. Cumprín así algo que sempre tiven claro, ser unha muller independente. Xa mo dicía a miña avoa Rosa, «ti tes que traballar, tes que ter cartos (un pouco como dicía Virginia Woolf), porque se tes a sorte de ter un mal home podes deixalo». A dinámica de Santiago era moi intensa e positiva, en transmisión cultural, cos libros, cos ciclos de cine, o coñecemento, vivir o amor libremente… vindo dun tempo onde todo era sombrío, prohibido ou pecaminoso. Para min era vibrante e luminosa vitalmente. E isto compaxinábase cun tempo de moito movemento social e político. Podías ir a unha manifestación polos pisos á tarde e rematabas bailando no Yohakin pola noite. O meu primeiro contacto co consumo de drogas foi n’A Rúa a través dos fillos dos emigrantes no verán, que viñan de fóra e traían sobre todo anfetaminas, barbitúricos,… pero xa estaba presente o hachís e o alcol, claro, que era o que se consumía na discoteca. Cando escribín o libro conseguín lembrar o meu primeiro consumo de heroína, no primeiro ano en Santiago. Foi a casualidade de chegar a unha casa, de persoas que coñecía pouco, e xusto nese momento estaban preparando a inxección e ofrecéronma. —Non tiña medo? Daquela non o tiña a nada. Era moi impulsiva, como meu pai. —Sempre houbo a convicción que nese tempo, e en diversas xeografías, drogas como a heroína foron pouco menos que sementadas desde núcleos de poder. Creo que si, aínda que non se puidera demostrar. Foi unha mercancía que atopou vía libre para entrar e se fixo moi visíbel. Non había especial discreción. En Santiago dábase o cante, movíase abertamente e non se fixo nada para controlala. Tamén se mesturaba cun tempo en que se entendía que non debía haber prohibicións… Quizais nas cloacas do estado, ou nas policías, tiña que haber conivencias porque non era posíbel senón aquela entrada sen control apenas. Ademais consentilo parecía que facía gañar apoios, aquelo de Tierno Galván, de «el que no esté colocado, que se coloque… y al loro!». Agora son moi mal pensada porque creo que houbo xente que puido ter intervido doutra forma. O mercado das drogas coñecíase abondo en todo o mundo e aquí tamén. —Nas organizacións políticas de esquerda había varias pulsións, había unha «libertaria» e outra acaso máis puritana que ao final funcionaba como protección. Lembro que se teorizaba sobre drogas duras e brandas ou socialmente aceptadas. O seu compañeiro Nico [Herrero Aymerich] proviña desa cultura nacionalista de esquerdas. Cando o coñecín xa non militaba, pero Nico sempre foi persoa politicamente implicada, eu tamén pero sen a cultura política nin as lecturas del. El xa estivera enganchado na heroína que foi o que o apartou do activismo organizado. Porque unha vez que entras aí desapareces. O proceso de adición á heroína é lento, non te decatas que vas precisala con intensidade e sempre está o falso pensamento do «eu controlo». No libro tentei explicar o que me ofrecía a min, porque é importante que falemos dos riscos e tamén de como é ese proceso de sedución. A heroína derruba muros internos, permite desbloquear as emocións, por iso moita xente do mundo da arte foi consumidora, e protexe das dores físicas e tamén das emocionais. E da dor emocional pasamos toda a vida escapando. Nesa burbulla vives, ao comezo agradabelmente dentro, pero cando xa estás na adicción física e che falta o pánico que se sente é tan brutal que farías calquera cousa para evitalo. —Pero xa coñeciades todo o que a rodeaba e as mortes por sobredose. A primeira onda de adictos masivos é desde mediados dos 70 a finais dos 80. Sabíalo pero vivíalo como a lenda de moitos famosos, de Janis Joplin a Jimi Hendrix. Sendo novos ese xogo coa morte parecíache que a ti non te rozaba. A adición é lenta e convive coa actividade cotiá até que o corpo empeza a mandar os sinais de frío, inquietude e xa nunca paras, porque quen te goberna é a túa parte fráxil e non é fácil arranxalo. Medo antes non, pero metidos xa na adición, pavor, pánico. Pensa que o que había detrás non era moitas veces a evasión, senón o desexo da experimentación, a nosa idea non era anularnos por iso un grupo moi amplo da xente que ao mesmo tempo estaba tamén implicada politicamente conseguiu desengancharse. Non eramos xente marxinal, non. Aínda que tamén houbo marxinalidade, a grande onda de adicción foi de xente da «clase media», xente atrevida e activa. E despois veu a lousa da SIDA. —O alcol segue aí, publicitado permanentemente ligado á sedución, ao camiño do éxito. Non somos capaces de imaxinar a celebración sen a súa presenza. Foméntase, acéptase e convívese con el, aínda que se estigmatiza e ocúltanse as persoas alcolizadas. —Falou da chegada da SIDA como o momento demoledor. Púxose en primeira liña informativa polo 1985 cando se fixo pública a enfermidade de Rock Hudson. Ao principio asociada á homosexualidade pero axiña se veu que os consumidores de drogas inxectadas tamén eran vítimas e xa se estendeu o pavor e máis tarde co uso de xiringas defectuosamente esterilizada no sistema sanitario, de onde provén un contaxio extensísimo de Hepatite C. A Daquela e durante bastantes anos a mortalidade da SIDA era do 100% e a morte era lenta e moi fodida. —O libro e a conversa pública nas presentacións que fixo e aínda fai resultoulle curativo? Foi curativo escribilo. Nunca pensei en que se ía publicar, non tería saído se tivese ese impulso, escribino pensando só na nosa filla. A etapa da enfermidade tíñaa presente e moi en detalle, pero todo o de Santiago foi algo vivido e non tiña rexistro e obrigábame a esforzo de memoria, pero era a parte máis importante. A Lucía non lle quería contar só o tempo da enfermidade do pai, moi doloroso pero fermosísimo porque ese tempo foi unha historia de amor profundo que lle deu sentido á miña vida para sempre e é un amor que moita xente non experimenta nunca aínda que o prezo foi a súa morte. O que me interesaba era aclararlle a ela as dúbidas sobre a nosa adición, máxime cando non estaba previsto que eu tivese sobrevivido, explicarlle como pasou porque as razóns non as sei. Cando Lucía tiña 18 meses, e Nico empeza a desenrolar a enfermidade, preparamos o testamento porque o noso horizonte era moi limitado. Tiven que imaxinar a Lucía cando fose maior e pensaba nos seus 14 anos, que é a idade que me parece máis crítica na vida, imaxinábaa coas persoas que nós decidíamos naquel momento que queríamos que a criaran cando nós faltásemos. Pensaba que os nenos sendo orfos queren saber deses pais que non coñeceron. Nos queríamos que non lle ocultasen nada, porque non tiñamos conflito ningún coa nosa vida, pero pensabamos cando lle dixeran que morremos por SIDA e que como lle poderían falar da nosa adición. Tardei en escribir porque Nico morre e o primeiro para min era sobrevivir e saír adiante con Lucía. Ao final escribino cando chegaron as novas medicacións, que ofrecían un horizonte. Tendo ela precisamente 14 anos un día poño un CD de Silvio Rodríguez, que onde ía o tempo que non escoitaba, e arrinquei e non puiden parar porque tiña o dereito a poder pasar páxina. E porque o proceso de escribir foi o máis excitante que vivín na miña vida, unha revisión moi profunda, que tamén me levou a entender á miña familia que era un prototipo do que foron moitas outras no franquismo, cunha historia detrás que explicaban os porqués do seu comportamento. Xeración perdida A nosa Xeración Perdida, aquela que vive, a unha idade aproximada de vinte anos, a primeira Transición española, é dicir, o final da ditadura, o inicio da liberdade para opinar, vestir e comportarse, a eclosión das drogas, a dispoñibilidade dun pequeno excedente económico nas familias, suficiente para permitir que os seus fillos estuden fóra da casa, en universidades situadas a máis de cen quilómetros e vivan independentes, con tempo libre e incluso viaxen ao estranxeiro, xa non por necesidades laborais senón co único fin de coñecer o mundo e acumular experiencias novas. Esa nova xeración recibe e asimila, en menos de cinco anos, os cambios que se viñan producindo no chamado mundo occidental desde os anos sesenta (música, drogas, sexo, consumismo e relacións menos xerarquizadas na familia e na empresa). É dicir, debe asimilar a experiencia dun par de décadas en menos dun lustro. E iso debe facelo en contraste cunha sociedade aínda alicerzada sobre un ideario confesional e ríxido, promovido pola Igrexa e o Exército, a base sobre todo de medo, subdesenvolvemento económico que obrigaba as persoas á unha dedicación plena ao traballo, sen tempo para pensar en nada máis, e illamento tanto no sentido xeográfico como no da circulación da información e das ideas. Pódese esperar deste choque unha revolta política, pero se pensamos que o cambio da Transición chega acompañado de melloras salariais (a sinatura de convenios permite subas dun 50%), apertura de fronteiras a todos os efectos e liberdade, ademais dunha reforma política controlada desde as principais potencias capitalistas (Alemaña, a través do SPD e os Estados Unidos, por medio do seu secretario de Estado, Henry Kissinger), comprenderemos mellor que o cambio non se dea en profundidade e que a contestación estética e emocional (Xeración Perdida) teña o seu espazo. Todo está relacionado e encadeado e a resposta a unha situación complexa non acostuma a ser dunha soa vía. Aquí falamos unicamente da Xeración Perdida, é dicir da parte sensíbel e artística desa contestación. […] Non é posíbel explicar aquí todo o que a nosa Xeración Perdida representou ou significa aínda hoxe, pero si podemos felicitarnos por contar con dous libros que nos ofrecen practicamente todas as pistas necesarias para comprendela. O primeiro deles é A palabra exacta. Biografía de Lois Pereiro, realizado por Antón Lopo e editado por Galaxia. O segundo é Futuro imperfecto, de Xulia Alonso, da mesma editorial. (…) Futuro imperfecto non trata sobre un artista, pero, dada a súa beleza, pódese dicir que constitúe en si unha obra de arte. Unha obra de arte non desde os rexistros habituais da literatura senón desde a súa capacidade para transformar un testemuño social en emoción. E dígoo eu que nunca teño desexos de chorar lendo un libro, salvo neste caso. Futuro imperfecto fala de Nico, un rapaz que comeza sendo militante nacionalista moi novo, pasa á heroína e acaba morrendo da sida, uns poucos meses antes de que se encontre o remedio para esta enfermidade. Quen conta a historia é a súa compañeira, Xulia Alonso, que hoxe vive un futuro que non era o agardado polos dous, pero que en todo o caso para ela, e máis para a súa filla, é un futuro, é dicir unha perspectiva para lembrar, analizar e emocionarse. Hai que dicir que libros coma estes son moi difíciles de realizar polo seu tremendismo, porque tocan as intimidades familiares. (…) cada liña representa un acantilado do que o máis probábel é caer (…) Condúcenos polo gume da súa vida coa mestría de quen xa o viviu case todo. É unha obra doce entre os coios afiados, unha obra fermosa entre os cascallos da marxinalidade retratada, unha obra lúcida sobre a ruptura xeracional, redactada con comprensión cara aos que foron, sen pretendelo, os nosos inimigos, os nosos pais. Unha obra para seguir vivindo, a pesar de todo, e para poñer todas as esperanzas nesa filla de Nico e de Xulia, que hoxe representa a nova xeración e que se albisca a través das páxinas. A obra exacta para converterse en lectura dos alumnos de bacharelato.(…) Manuel Veiga (biosbardid.wordpress.com, Novembro 2014) O mal chega para todos Acabo de ler (xa non era sen tempo pois publicouse en 2010), Futuro imperfecto, de Xulia Alonso, novela de non ficción que conta «o seu amor por Nico e a experiencia da súa perda». Coñecín ao heroe deste romance, antes de que se vise entrampado no visgo da heroína e abocado a unha morte tráxica e prematura. Nico era o representante da área de Vigo no comité central da UMG cando este lerenda exercía de secretario xeral das mocidades da U. Como me facía maior pedíronme no partido que propuxese un sucesor e elixín precisamente ao Nicolás, porque era intelixente, antidogmático e amable (unha cualidade rarísima entre a militancia daqueles días). Con tan mala sorte que desapareceu deseguida, sen tempo para tomar posesión do cargo, vítima do almorzo espido do xonqui que debe procurar a dose ben cedo para coutar o mal de vivir. Afeáronme a pouca vista os camaradas, porén non estou repeso daquela escolla porque algo lle notei (a ollada dun espírito libre) que me pareceu preferible a outros candidatos tan ortodoxos como ovinos. Nunca me atentou a droga dura, pero iso non me converte en mellor alferga, só me describe como membro da asa dereita do partido. Bieito Iglesias (Tempos Novos, 2014)