Galiza e Portugal, unha identidade que traspasa fronteiras

Fantasmas que se funden na paisaxe. Figuras que quedan desdebuxadas igual que se desdebuxa a fronteira que, teoricamente, separa Galiza de Portugal. Noite Sem Distância é unha curta na que Lois Patiño explora a historia do contrabando entre ambos os lados da raia na Serra do Xurés/Gerês. Unha cata nese territorio que segue estando tan lonxe e tan perto ao mesmo tempo. A curta é unha das obras que se mostran na exposición Norte Silvestre e Agreste, patente na Galería Municipal do Porto até o vindeiro 10 de marzo, e que reúne traballos de artistas da Galiza e do Norte de Portugal que indagan sobre o que lle confire identidade a un territorio, sobre os trazos de identidade territorial e social compartidos no noroeste ibérico. "Non pretendemos celebrar nostalxicamente unha historia antiga de pormenores pintorescos nin deseñar unha cápsula do tempo de ruralidade ancestral", declaran os comisarios da mostra, Filipa Ramos e Juan Luis Toboso, a ex directora artística da Galeria Municipal do Porto e o actual curador senior desta institución, "senón tratar de identificar unha identidade en permanente devir, que olla cara a adiante sabendo onde ten as súas raíces". Partindo da literatura e do cinema -cun especial énfase na poesía de Rosalía de Castro e nos Contos da montanha de Miguel Torga-, artistas e colectivos foron convidados a reflexionar sobre temas como a paisaxe, a mitoloxía, as historias tradicionais ou as conexións entre dous territorios transfronteirizos e sobre a maneira en que todo ese universo inflúe na súa obra. As protagonistas son obras de Alejandra Pombo Su, Cem Raios T’abram, Daniel Moreira e Rita Castro Neves, Diego Vites, Judith Adataberna, Lara e Noa Castro Lema, Lois Patiño, Mariana Barrote, Mariana Caló e Francisco Queimadela, Maruxa Mallo, Óliver Laxe, Salvador Cidrás, Vicente Blanco e Von Calhau. Novas ficcións Alternando diferentes técnicas como a escultura, a instalación, o vídeo ou o deseño, Norte Silvestre e Agreste deita unha mirada global sobre a paisaxe, a biodiversidade, as tradicións, as mitoloxías, os contos vernáculos... para crear un novo imaxinario que cuestione e interrogue o territorio construíndo novas ficción arredor del. Así, a mostra fíxase en como a construción da paisaxe pode ser un construto económico a través do filme O que arde, de Oliver Laxe; crea novas figuras míticas, que xorden, tamén, do lume, baseadas nos cabalos galaicos da man do mural Labaredas Silvestres, de Mariana Barrote; traspón o mundo mariño á galería cunha cabria -o dispositivo empregado para pór a secar o congro- que alberga unha nova mitoloxía recreada por Diego Vites; reflicte a simbiose entre natureza, animais e persoas nos debuxos de Alejandra Pombo Su; indaga na construción dunha identidade nun contexto rural nos deseños de Vicente Blanco... Crítica de cinema: 'O que arde', por A. Castro Os comisarios da mostra insisten en que non queren definir unha identidade común, senón especular sobre como este territorio responderá a "estes tempos de mudanza e de reconstrución de climas, identidades, mitoloxías e narrativas". Territorio e memoria A preocupación polo territorio comeza pola inquietude ante a súa propia preservación e subsistencia: as obras que manifestan malestar co tratamento da natureza son múltiples: a instalación lúdica Habitar na floresta, de Daniel Moreira e Rita Castro Neves, convida ao público a atravesar cortinas de tea, con ilustracións de vexetación por un lado e de animais por outro, como evocando a memoria dun lugar cada vez máis difícil de atopar. E a escena de O que arde que se proxecta na mostra -cando unha máquina que está cortar eucaliptos e de súpeto atopa un carballo e detense- provoca, segundo os comisarios da mostra, un estrañamento que exhuma unha serie de preguntas que, talvez, residen no subconsciente de toda a modernidade. Mais a reflexión leva ao antropolóxico, como no caso da instalación de Vites -que dialoga, integrándoas con obras doutros artistas como Cândido Caneiro ou o colectivo Nova Escultura Galega- ou nas pezas de cerámica de Salvador Cidrás que, incorporando técnicas tradicionais da Galiza, revela a importancia do desenvolvemento sustentábel ao tempo que actualiza a historia. A escultura galega triunfa alén do país E tamén, claro, está a reflexión sobre unha lingua común: na obra A quen nunca cantou cústalle comezar, Lara e Noa Castro Lema empregan o idioma como metáfora de todo o que pode conter: desde os afectos e os coidados até todo aquilo que está en vías de extinción, desde as especies até as tradicións. Territorio aberto e indefinido Na performance que Alejandra Pombo Su mostrará o día 9 de marzo, que marcará o final da exposición, a artista explorará a presenza animal a través da modulación, vibración e intensidade da voz, como un corpo que se separa da súa propia pel e que se conecta a un lugar non corpóreo, aberto e indefinido. Quizais como ese territorio que sofre as modificaciónsque lle marca a Historia pero que mantén unha identidade recoñecíbel.