Entrar no Museo de Arte Contemporánea (Marco) de Vigo supón atoparse cunha galería de xigantes, corpos robustos que se converten en tótems intimidantes, figuras colosais inmersas en cerimonias herméticas o en ritos que reflicten os conflitos sociais que asoman á actualidade recorrentemente. O antropomórfico, o corpo humano, constitúe a base do alfabeto co que traballa Francisco Leiro, un silabario co que nos transporta a un universo que se sitúa entre un tempo mitolóxico e remoto e a contemporaneidade máis palpitante.
O antropomórfico, a exposición que se pode ver até o 16 de outubro no Museo de Arte Contemporánea de Vigo, centra a atención nese aspecto da obra de Leiro -talvez o máis substancial- para mostrarnos Escorredoiras, Pavitas, Androias, Jaivotas, Homes de pau, Danzantes e Ceboliños: unha panoplia de figuras que conxugan o tráxico e o humorístico, o monumental e o próximo.
Dunha forma ou doutra, Leiro é un narrador, un artista cuxas creacións contan historias a quen queira velas. Non é difícil ver tras das súas obras o pouso popular -de lendas e contos irónicos e retranqueiros- co que se achega aos temas que trata. Tampouco é complicado ver un certo sentido case relixioso na devoción con que se achega aos corpos: unha especie de versión desacralizada de todas as mitoloxías que achegan o mundo dos seres humanos e o dos deuses.
E talvez ese desencontro entre os altos voos da nosa imaxinación e o peso que nos ata a terra é o que dá a clave do gran tema da escultura de Leiro: a fraxilidade do ser humano, a vulnerabilidade desa raza con pretensións divinas e corpo bestial. Un corpo sagrado, mais que marca con crueza os patéticos límites da ambición.
O peso do mundo
En realidade, ese paradoxo é o que está no fondo do substrato máis popular asumido por Leiro na súa maneira de tratar a dor humana: a distancia irónica que protexe, a materialidade da ferida, o peso do mundo.
Escala e materia contribúen a visualizar ese desencontro entre o real e o ser humano: granito, bronce e, sobre todo, madeira adoptan proporcións sobrehumanas para reflectir a grandeza do drama que se desenvolve acotío e que as súas criaturas escenifican nun teatro interminábel. Testemuñas do seu tormento, entendemos mellor a violencia que preside a existencia.
A contrapelo
A exposición do Marco non é exactamente unha retrospectiva, mais inclúe traballos realizados desde mediados da década de 1980 até hoxe mesmo. Iso permite comprender mellor a excepcionalidade dun artista que se deu a coñecer como escultor a contrapelo, nunha época en que o mundo da arte exaltaba a pintura como fórmula de encontro coa modernidade.
Mais na súa obra percibíase xa unha curiosidade pola arte de todas as épocas e todas as xeografías -da Grecia clásica ao surrealismo francés, das artes populares mexicanas á refinada obra de quen se pode considerar a súa inspiración primixenia, o escultor Asorey- que o insería nunha tradición humanista quizais non suficientemente entendida: os moldes clásicos xa estaban presentes.
A forza que exsudaba a súa obra e o diálogo que estabeleceu entre ambas beiras do Atlántico, cando comezou a traballar entre Nova York e Cambados, acabaron por reafirmalo como un dos grandes nomes da escultura internacional. Tamén un tanto a contrapelo, xa que nunca renunciou a seguir espremendo o manancial da figuración, nun tempo en que a abstracción semellaba a única vía valida.
Hoxe, a obra de Leiro é xa un exemplo de como o diálogo entre a tradición local e as formas expresivas chegadas doutros lugares do mundo conforman o caldo de cultivo perfecto para crear novos paradigmas creativos que renoven -no seu caso, cada vez dun modo máis complexo e sofisticado- o caudal da arte.
A maneira en que as súas esculturas ocupan o espazo das diáfanas salas do MARCO -como unha procesión que vai máis alá do monumental para complexizar as relacións espaciais- outórganlle ao lugar un toque case máxico e estimulante que o transforma nun contundente desafío as expectativas e á gravidade.
O encontro entre os corpos e as circunstancias que os angustian
As obras reunidas no "antropomórfico" teñen o seu punto de arranque nas súas viaxes a México, no momento en que decide abrir estudio primeiro en Madrid e despois en Nova York, buscando novos diálogos e estímulos. En México sorpréndelle a escultura azteca, as súas formas quebradas, a súa dureza, mesmo a súa natural crueldade. Aí comeza a formular obras que reúnen situacións de enfrontamento, de dor: a loita entre o corpo orgánico e o que o atormenta.
