Suso de Toro deixa de estar “fóra de lugar”

Coa estrea oficial a pasada semana do documental Suso. Fóra de lugar, o filme de Alberto Sacido sobre a traxectoria vital do escritor compostelán Suso de Toro comeza a súa andaina pública. Mañá preséntase en Outes (comarca de Noia). Trátase dun filme singular e reflexivo que, sen pretender ser exhaustivo, procura dar a coñecer os elementos máis importantes que marcaron a súa literatura. A súa singularidade parte do propio proceso de realización do audiovisual, un traballo que tardou máis de sete anos en rematarse, e das múltiples dificultades que atravesou para poder levarse a cabo. O inicio da “aventura” -como define en conversa con Nós Diario o director e autor do guión do proxecto que agora viu a luz- xurdiu após atoparse co escritor polos corredores do IES Rosalía de Castro de Santiago onde ambos os dous impartían aulas, o primeiro de literatura española e o segundo de literatura galega. “Foi algo fortuíto que aconteceu nun momento moi particular da miña vida”, recoñece o propio Suso de Toro a Nós Diario. O escritor anunciara en 2010, desde a festa do libro que tivo lugar ese ano en Barcelona polo Sant Jordi, que deixaba a profesión. Por ese motivo a intención inicial do audiovisual foi facer un “balance” da súa obra. Alberto Sacido estrea en Compostela o documental sobre Suso de Toro As dificultades do filme Partindo da súa experiencia no documental Unitarias (2014), de Jorge Algora, Sacido proponlle a De Toro contar a súa historia como escritor, fuxindo, iso si, de entrar a facer un estudo literario. O proxecto iniciouse a finais de agosto de 2016, coa xenerosidade do escritor de compartir todo o material e obxectos que gardaba e que lle serviu ao profesor para iniciar un guión no que tamén participou a súa muller, Chefa. “Daquela tiña caixas e caixas de borradores, con moitos documentos que explican o meu proceso de traballo e partimos deles”, relata De Toro. Coa idea e o proxecto guionizado, a procura de quen podía levalo adiante resultou en extremo complicado. O escritor asume de inicio que o proxecto audiovisual ten algo de “sen sentido” por tratar a súa traxectoria “con certa normalidade” cando a realidade era que contaba a “dun escritor que estaba retirado”. Ademais, o documental non podía obviar que trataba “un perfil de autor totalmente connotado polo aspecto do meu compromiso”, unha realidade que fixo, en opinión de Suso de Toro, “que o filme se torcera”. Cun primeiro guión rematado, a idea pasou por varias mans, como as de Aser Álvarez (Arraianos Producións), Gaspar Broullón (Danga Danga Audiovisuais) e o equipo de Nós Televisión. Polo camiño quedaron moitas imaxes que non se puideron empregar, como unha conversa co músico Paco Ibáñez en Barcelona. A falta de interese das institucións, aínda que se presentaron ás diferentes convocatorias do sector, como as que concede para o audiovisual a Axencia Galega das Industrias Culturais (Agadic), resultou determinante para que o documental estivese a piques de non levarse a termo. Hai dous anos, a cooperativa Culturactiva entrou no proxecto e conseguiuse rematar cunha achega á posprodución da Deputación da Coruña. Suso de Toro publica unha biografía de Ana Pontón Un escritor apartado O inicio do filme di moito da súa historia. Desde o instituto compostelán, Suso de Toro advirte que o documental “non se vai poder facer por falta de axudas”. Sitúa a razón de tal afirmación na súa traxectoria profesional mais tamén ideolóxica, con moitos "desencontros co poder estabelecido”. O propio director buscou unha fórmula que se identificara coa obra do escritor compostelán e decidiuse por manter o “núcleo” da historia que conta nos anos en que está realizada e “como un autor de éxito pasou a ser apartado polo seu compromiso ético”. A idea figura mesmo no título do propio documental. Ese concepto paira durante todo o filme e sae nas conversas que mantén cando visita o seu pasado en compañía das persoas que tratou, como no caso de Manuel Bragado, Fran Alonso, Pepe Barro ou Xosé Luís Axeitos. “Xurdiron imaxes moi potentes que mesmo sorprenderon a Suso, como cando Axeitos lle conta que Carlos Casares, sendo presidente do Consello da Cultura Galega, vetou a súa presenza durante anos nos encontros literarios organizados polo Ministerio de Cultura en Verines, en Asturias”, explica Sacido, “outro caso é o de Bragado, que admite que hai un importante medio de comunicación galego que o leva vetando desde hai moito tempo”, engade. Esas testemuñas son para o director do documental, "imprescindíbeis para saber do momento que viviu Suso desde a súa posición de escritor de éxito que tiña diante gobernantes como Fraga e os seguintes gobernos do PP". Pola pantalla desfilan, desde os seus irmáns Antonio de Toro e Xelís de Toro (en conversa na cafetaría familiar da rúa do Hórreo compostelá) até o alumnado do círculo literario da ludoteca de Fontiñas, pasando por amizades como o deseñador Pepe Barro, a cantante Uxía ou, no apartado político, Camilo Nogueira, Ana Pontón e José Luís Rodríguez Zapatero. Porén, o maior peso do documental está no apartado literario coa participación de escritoras e escritores como Manuel Rivas, Àlex Susanna, Susana Sanches Arins, Ana Cabaleiro ou Bernardo Atxaga. Suso de Toro: "O semanario 'Sermos Galiza' é o único escaparate con entidade de creacións galegas" A volta de Suso de Toro “Se eu estou de novo en activo foi por Alberto”, recoñece Suso de Toro, “levaba anos cos proxectos fechados e o feito de voltar a Barcelona polo Sant Jordi e ter contacto con lectores fixo que me sentira no rol de escritor”, engade. Nese proceso tamén axudou o encontro, a través do documental, con escritoras e escritores novos. “Houbo en min un ciclo de renacemento absoluto, todo o que levo escrito estes anos arranca de aí, se non se fixese o documental non tería escrito máis”, admite.