Retórica galaica: asfixiante españolismo

Desde comezos do século XX, cando menos, vén sendo hábito nos poderes políticos do Estado español achegárense, en especial a través dos seus partidos gobernantes, aos símbolos ideolóxico-culturais galegos, para, unha vez constatada a súa inevitábel consolidación, botar man deles e impedir que fiquen, en exclusiva, ao servizo do propio país e, por proximidade ideolóxica, do nacionalismo galego. Así aconteceu, por exemplo, con Rosalía de Castro, cando se convertera xa nunha icona socio-cultural, nun símbolo da Galiza, grazas á emigración e aos devotos do interior, após o traslado dos seus restos mortais de Adina a San Domingos de Bonaval, en maio de 1891. Curiosamente, o Goberno español, desde entón, decatouse da conveniencia de intervir, a través dos seus axentes culturais e dos seus intermediarios galegos dos partidos de quenda: o altar rosaliano non se podía converter nun lugar de peregrinación dos que, seguidores do seu testamento, sentiren en Rosalía os latexos do combate por Galiza ser un pobo consciente e digno, con conciencia nacional de seu. San Domingos de Bonaval Foi así como integraron Rosalía na cultura española, como romántica rezagada. Foi por iso que se aprestaron a controlar, con diñeiro, a construción da estatua da Ferradura de Santiago e a súa inauguración en xullo de 1917, nunha atmosfera política turbulenta e ás portas dun proceso electoral no Estado. Naturalmente non faltaron as protestas por apropiación indebida. O caso de Castelao, outro dos nosos símbolos nacionais maiores, foi, se cabe, aínda máis penoso, polo contexto en que os seus restos mortais foron traídos do exilio, este ano hai corenta, as formas que se empregaron e o tratamento posterior que, na Galiza autonómica, recibiu e está a recibir o seu legado artístico e literario, sometido á irrelevancia, á ocultación e, de se usar oficialmente, á manipulación sen custos. Non se pode dicir que entón esta operación política non fose contestada debidamente na rúa, con gran participación popular. Porén, soterrado, como Rosalía, en San Domingos de Bonaval, sede do chamado Panteón de Galegos Ilustres, alí permanece, o seu nome a cada paso máis esvaído, sen gozar da consideración práctica que correspondería ao seu labor, traxectoria e logros no campo das artes plásticas, da literatura e da política. Simplemente, é un nome que, de forma conxuntural e oportunista, é invocado, baleiro de toda a carga de razón e perspectiva galega do mundo que a súa obra contén, a propia dun patriota galego que deveceu por ver o seu pobo soberano, nun concerto internacional xenuíno. Tocaba facer uso da invocación baleira dos símbolos da Galiza e amosar un amor tan desbordado como teatral e grimoso por ela Así pois, non pode estrañar que o Sr. Rueda escollese San Domingos de Bonaval para celebrar a cerimonia da súa toma de posesión. Após anos de continuas agresións á lingua e á cultura galega, en claro paralelismo coa cobertura prestada a toda iniciativa de espolio dos recursos do país e coa submisión constante a unha idea de España que anula a propia existencia autónoma de Galiza, tocaba agora facer uso da invocación baleira dos seus símbolos e amosar un amor tan desbordado como teatral e grimoso por ela. Unha auténtica impostura, porque non ten a mínima consecuencia práctica positiva neste terreo. Non é o regresso á identidade na dereita galega, como acredita Miguel Anxo Bastos. Simplemente é o recurso a un tópico recorrente, cando as circunstancias o aconsellan, que o PP, en especial, vén usando, historicamente, como forma de lexitimación, que a nada obriga. Certo é que enreda e complica máis a clarificación do panorama político na Galiza. Velaí a súa virtude para quen o enuncia. Sen dúbida hai cando menos tres causas que explican esta retórica galaica: a) combater o nacionalismo galego, entrando no terreo da tradición cultural e simbólica galega, para neutralizala na súa orientación; b) unha forma de manter o sentimento galego difuso, sen que derive en conciencia política nacional galega, dando a impresión de ser o que non se é, un partido de intereses e obediencia galegas; c) agochar o agresivo espírito españolista que sustenta a súa contribución á estratexia do PP como oposición ao goberno central, botando man do maltrato a Galiza, sen dúbida existente, embora eles non formularen nunca nada que atente contra o noso papel dentro do Estado español. Rueda deixou moi claro nesa toma de posesión, especie de voda, con quen casaba: España. Todas as referencias galaicas tíñana como substrato. Retórica galaica para adobiar un españolismo asfixiante.