Tímpanos medievais da Galiza

Carmela Galego é historiadora da arte e mestra de  Educación  Física. A súa traxectoria profesional está enfocada á comunicación e á docencia en contextos lúdicos e culturais. A nivel divulgativo colabora con revistas e con distintas fundacións e administracións, coas que ten elaborado obradoiros  e  comisariado  exposicións  sobre memoria local. Nesta primeira conversa falamos con ela sobre as igrexas de Santa María do Azougue e San Martiño de Moldes que se publican o 12 e o 13 de xaneiro.

Como tantos outros tímpanos do románico rural galego, as figuras de San Miguel do Monte, situada en Chantada, teñen unha factura propia da arte popular, sen os alardes técnicos da escultura que pode verse nas portadas das grandes catedrais galegas. Esta falta de calidade na execución artística non debe levarnos a menosprezar o valor destas portadas. Pola contra, faremos ben en aprender a mirar unha estética que, no fondo, non está tan lonxe da nosa. Por outra parte, estas obras teñen un valor incalculábel como restos da cultura visual que acompañou a xente do medievo e do seu pensamento acerca da organización da sociedade.

Datamos a fábrica da igrexa no momento que Afonso IX concede os seus foros á cidade de Crunia a principios do século XIII. Daquela os peregrinos de Irlanda, Escocia, Inglaterra, Escandinavia, e mesmo Países Baixos e norte de Francia que contaban coa opción terrestre, seguían a ruta marítima para vir á Galiza. O que chamamos o Camiño Inglés guiaba as naves até Ribadeo, Viveiro ou A Coruña. Durante o século XII os peregrinos desembarcaban no Burgo pero desde o XIII en adiante xa o fan na ría da Coruña e achéganse en lanchas ao Parrote. O primeiro templo no que poden agradecer pór pé en terra firme é o de Santiago, a uns metros da praia.

Félix Longueira é licenciado en Historia da Arte e na actualidade profesor de Xeografía e Historia no IES Otero Pedraio da Coruña. É o autor, conxuntamente con Xosé Antón García, dos fascículos catro e oito, correspondentes ás igrexas de San Miguel do Monte (Chantada) e Santa María de Taboada dos Freires (Taboada) do coleccionábel Tímpanos Medievais da Galiza.  

Se os peregrinos que arribaban a Crunia se dirixían, aínda co recendo do salitre no corpo, á igrexa de Santiago como antesala, e quizá ensaio, da súa próxima chegada á basílica compostelá, os habitantes do burgo, os mestres de naos, mercaderes e mariñeiros, dirixíanse antes de descansar na súa casa ou de rezar en ningunha outra igrexa, á de Santa María do Campo. Compensando esta devoción popular o arcebispo López de Mendoza convértea en Colexiata en 1441. Esta querenza polo templo ao que nos imos achegar por parte dos habitantes da vella Crunia medieval mantense hoxe en día ben sexa por devoción, pola súa beleza ou polo seu elegante emprazamento no alto da Cidade Vella.

Sobre o románico dicía Castelao que “as artes de construción callaron en Galiza no estilo románico, que perdurou por riba do gótico, deica enlazarse co barroco” (Sempre en Galiza, 1944). Tamén Otero Pedrayo consideraba que “a Galicia chegou a ista mestría en catro momentos do tempo. No céltigo, no románico, no barroco, no romántico”. 

Ana López Formoso é licenciada en Xeografía e Historia e especialista en Historia da Arte Antiga e Medieval. É a autora dos dous primeiros fascículos de Tímpanos Medievais da Galiza interpretando a iconografía das igrexas de Santa María do Campo e de Santiago, ambas na cidade vella da Coruña. Nesta entrevista fálanos da importancia destes dous inmobles situados nun dos estremos do Camiño Inglés a Compostela.

 

Aurelia Balseiro é museóloga e directora do Museo Provincial de Lugo desde 2008. É autora da primeira das entregas do coleccionábel sobre os tímpanos medievais que estrea Nós Diario a terza feira, 5 de xaneiro. Neste entrevista comenta a función dos principais elementos exteriores dunha igrexa medieval, principalmente os situados na fachada occidental, e a súa función adoutrinadora e educativa.

Co fin de dar a coñecer e a entender o significado do patrimonio galego, ‘Nós Diario’ lanza o coleccionábel ‘Tímpanos Medievais da Galiza’, unha guía interpretativa para un público amplo interesado en saber máis da arte. As entregas acompañarán o diario en papel, e para a lectura na nube, do 5 de xaneiro ao 26 de febreiro.