México ten un desafío en 2024

Cando Andrés Manuel López Obrador (AMLO) gaña as eleccións presidencias o 1 de xullo de 2018, presentouse ao mundo a súa vitoria como a apertura dun tempo de incertezas, trasladando a idea de que estabamos diante dun visionario que ía ser un grave perigo para a estabilidade de México e de toda a rexión. Unha liña discursiva empregada na dura campaña contra el nas dúas anteriores ocasións en que tentara acceder ao Palacio Nacional. Meses despois iniciouse unha etapa presentada por AMLO como posta en marcha do que denomina 4ª Transformación na historia de México. Etapa que ten demostrado que hai un Goberno diametralmente oposto aos que o precederon; un Goberno con algúns elementos que son contraditorios para quen observe desde o exterior, pero que nin foi engulido polos poderes tradicionais, nin empezou a aplicar políticas contrarias ao que tiña defendido en campaña. O México paraíso do neoliberalismo iniciou o cambio de rumbo Unha análise deste tempo fai ver que o México paraíso do neoliberalismo, que en moitos aspectos funcionaba como aquel patio traseiro ao que se refería a Doutrina Monroe que neste 2023 cumprirá douscentos anos, iniciou o cambio de rumbo. Cambio de rumbo lento pero firme, aínda que en dous elementos centrais da vida e da preocupación diaria dos mexicanos e mexicanas os avances teñen sido escasos; a inmigración e a inseguridade, con multitude de asasinatos e desaparicións vinculadas ás actividades do narcotráfico. Avances en soberanía Pero hai outros elementos nos que os avances teñen sido significativos tanto na recuperación ou ampliación de dereitos como tamén na recuperación da dignidade e da soberanía, nun pobo que ten na súa columna vertebral o nacionalismo. Destacan a redución da fraude fiscal, unha política externa independente que mantén posturas claras contra o imperialismo, complementada coa necesaria mellora das relacións cos EUA, dada a íntima relación fronteiriza e económica; a proxección e inicio de infraestruturas de comunicación cun obxectivo vertebrador; o diálogo e negociación coa diversidade de pobos orixinarios buscando garantir os seus dereitos e mantemento das súas tradicións; a reforma educativa, reforzando a gratuidade e o carácter público; o aumento dos salarios; as medidas para garantir unha sanidade universal e os avances nas pensións. Ademais, ten adoptado medidas para recuperar a máxima capacidade de control dun sector estratéxico, o dos recursos enerxéticos e minerais, duramente criticadas tanto pola dereita como por Canadá e os EUA. Destacan a Lei de hidrocarburos que fortaleceu Pemex e a Lei da industria eléctrica. Mais hai unhas semanas AMLO tamén asinou o decreto de nacionalización do litio, presentándoo como unha decisión de tanta importancia como a nacionalización do petróleo hai agora 85 anos. O futuro da 4ª Transformación O 2 de xuño de 2024 terán lugar as eleccións presidencias, elixíndose tamén 500 deputados e deputadas e 128 senadores e senadoras. A lexislación electoral mexicana non permite a reelección de quen ocupe a Presidencia, imposibilidade legal que en principio pode poñer no ar a continuidade das políticas da 4ª Transformación debido a que a personalidade e firmeza de AMLO teñen sido motor das mesmas. Ademais, o seu Movemento de Rexeneración Nacional (Morena) é un partido de aluvión, moi fráxil ao crearse case como plataforma persoal e aínda en proceso de estruturación, pero conta coa maior representación institucional do país. Hai tempo que son públicos os debates internos entre capelas, máis que por diferenzas ideolóxicas, cousa normal nunha organización tan plural, por intereses dos líderes desas capelas. A vantaxe principal para Morena cara a 2024 é a boa consideración que ten a poboación sobre o labor de Goberno, con datos sempre superiores a 60%, aínda que a substitución de AMLO fará mover as porcentaxes en función de quen sexa a persoa elixida das varias que neste momento se postulan como precandidatas. Outra vantaxe moi importante é a situación da oposición, que despois da estrondosa derrota de 2018 non se dá recuperado o suficiente para presentar unha alternativa sólida. Resta aínda máis de un ano e volveremos falar de México, pero obsérvanse xa movementos que seguen o mesmo libro de estilo que desestabilizou outros Gobernos progresistas de América Latina nos últimos tempos: declaracións de políticos dos EUA acusando AMLO de ditador e México de estado "narco-terrorista"; a dereita ocupando as rúas co tradicional discurso de defensa de democracia e institucións, o Poder Xudicial poñendo trabas ás reformas...