Financiamento autonómico: unha materia pendente

Para un mellor funcionamento do Estado das autonomías, que consagra a Constitución Española, é fundamental que o sistema de financiamento autonómico tamén funcione correctamente. Fundamental por varias razóns entre as que compre destacar tanto que as comunidades autónomas (CCAA) deben ter liberdade para levar adiante as súas políticas como que o Estado debe garantir que toda a cidadanía dos pobos de España teña os mesmos dereitos e deberes –por caso no acceso aos servizos públicos e no pago de impostos–. Non menor relevancia ten o principio democrático de que todas as administracións públicas de Estado deben render contas diante dos seus cidadáns. En relación a este punto a experiencia móstranos como entre moitos rexedores autonómicos á hora de tratar o financiamento autonómico rexe a mentalidade de que o debate debe centrarse no gasto –como repartir o pastel– deixando de lado os ingresos –os impostos–. Dinámica que hai que cambiar por outra na que as CCAA, na medida en que son beneficiarias dos grandes impostos estatais (IRPF, IVE) teñen tamén que participar na súa xestión. Algo que si parece fácil no caso do IRPF será mais difícil no IVE pero, ben e certo, que se non se estuda e afronta non se soluciona. Equilibrio Baixo estes criterios democráticos e para un mellor funcionamento do actual sistema de financiamento autonómico vexo necesario corrixir algúns déficits que en termos moi xerais paso a detallar: 1.— O actual sistema presenta uns déficits moi claros de autonomía de ingreso, de transparencia e de responsabilidade fiscal que impiden, por caso, que as CCAA teñan que render contas diante dos seus cidadáns. En relación ao primeiro (autonomía do ingreso) sinalar que se debe a que na maior parte dos tributos que reciben as CCAA non teñen capacidade normativa. Unha situación que a moitas comunidades lles permite eludir responsabilidades tributarias xa que só han responder dos tributos sobre os que teñen capacidade normativa, que son os menos (40%). A solución pasaría por aumentar as participacións autonómicas e a capacidade normativa sobre os tributos estatais (participación colexiada no caso do IVE), regulando independentemente os tramos (autonómico, estatal) e facendo que os cidadáns poidan visualizar con claridade canto é cada tramo de cada imposto e responsabilidade de cada administración. A descentralización fiscal debe ir acompañada tanto dunha maior transparencia, para que os cidadáns poidan exercer un maior control da política fiscal das CCAA, como da correspondente responsabilidade fiscal tal que si, por caso, as CCAA precisan de máis recursos sexan estas quen llos carguen aos cidadáns e non ao Estado. 2.— Dada a diferente dinámica de ingresos e gastos segundo as administracións públicas –central, autonómica, local– hai un gran desequilibrio vertical, porque é distinta segundo a administración de que se trate. Desequilibrio difícil de resolver pero que se debe estudar para un mellor funcionamento administrativo. 3.— Hai no actual sistema un problema de equidade xa que non garanta de forma satisfactoria a igualdade de acceso aos servizos públicos básicos para toda a cidadanía. Seguramente sexa este o asunto máis grave e, xa que logo, máis difícil de resolver. Dificultade que se acentúa pola existencia dun dobre réxime fiscal: foral e común. No caso do sistema común, no que está Galicia, hai fallos claros no apartado da nivelación (a garantía de que todas as CCAA independentemente do seu nivel de renda teñan os recursos necesarios para poder prestar os mesmos servizos aos seus cidadáns). O actual sistema de cálculo das necesidades básicas de gasto é moi deficiente xa que provoca grandes diferencias entre as CCAA tal que poden chegar a un 40%. Compre, xa que logo, unha revisión do sistema para ver por que se dan esas diferencias. Revisión que debería abranguer o tratamento da poboación (idade, dispersión), o custo da vida, a renda dispoñible... de cara a introducir como criterio as necesidades de gasto. Necesidades que, loxicamente, deben revisarse anualmente. A reforma do financiamento autonómico será o desafío do próximo Goberno Como conclusión podemos sinalar que aínda que a filosofía e os principios básicos do actual sistema son moi correctos (todas as CCAA han de ter os recursos para poder prestar similares servizos) presenta tamén importantes carencias que se deben corrixir e reformar (non se trata de que presten os mesmos servizos senón de que teñan as mesmas oportunidades para prestalos).