Unha banca improdutiva

"Hai un tipo de traballo que aumenta o valor e que se incorpora, e hai outro que non ten eses efectos. En tanto produce valor, o primeiro pode ser chamado produtivo, o segundo traballo improdutivo". Adam Smith, A riqueza das nacións. A banca privada, crea riqueza?, crea valor? Poden parecer estas unhas preguntas absurdas, pero non o son tanto se aclaramos que se entende por crear valor, crear riqueza. Non o son tanto se, por caso, comparamos as ganancias obtidas polos bancos na última década (con recesións recorrentes) coas das industrias. As diferenzas resultantes a prol dos bancos responden realmente a diferencias na creación de valor, de riqueza? Por que os bancos gañan tanto diñeiro mentres moitas empresas pasan grandes apuros e os traballadores gañan pouco? Acaso estas diferencias débense a diferencias na creación de valor? De riqueza? A gran banca é experta en enxeñerías fiscais Pensemos, por caso, na contribución a Facenda Pública, ao pago de impostos. Que sabemos do comportamento neste campo da banca privada española? Pois grazas aos Técnicos de Facenda (GESTHA) sabemos que a grande banca española é experta en enxeñerías fiscais varias que, aproveitando a indefinición sobre a base impoñible no Imposto de sociedades, lle permiten pagar moito menos a facenda e incluso obter devolucións. Grazas a esta indefinición a banca pode, por caso, diferir activos fiscais negativos (DTA) aplicando aos anos de ganancias descontos pola perdas doutros exercicios, igualmente descontos polos plans de pensións dos seus directivos e empregados, polas prexubilacións... o que lle permite obter bases impoñibles relativamente pequenas e incluso negativas: o ano 2022 a grande banca española so tributou polo 2,9% do seu beneficio e grazas a DTA ten na actualidade 60.000 millóns de euros acumulados en deducións. Unha banca na que os seis grandes teñen unhas ganancias diarias moi próximas aos 60 millóns de euros. Unha banca que ten sucursais en paraísos fiscais que lle permiten evadir o pago de impostos. Segundo unha autoridade fiscal europea (EU TAX Observatory) a grande banca española ten unha crecente presencia nos paraísos fiscais; así, o Banco Santander (BS) e o Banco Bilbao Vizcaia (BBVA) están entre os 8 grandes bancos europeos con maiores rexistros, calculándose que entre estes dous (BS, BBVA) a evasión fiscal ascende a 3.000 millóns de euros anuais. O que tamén sabemos é que o goberno español de quenda, cos impostos pagados polos contribuíntes (maioría rendas medias e baixas) procedeu no seu día ao rescate da banca (101.500 millóns de euros, por distintas vías, dos que so se pensa recuperar, segundo o Banco de España, o 14%) incrementando así a débeda pública. A continuación do rescate a banca española, como o resto da grande banca europea beneficiouse da “expansión cuantitativa” (quantitative easing) aprobada polo Banco Central Europeo (BCE). Que pasou? Que fixo a banca con tanta liquidez? Cando menos dúas cousas: unha, especular coas débedas soberanas e outra, recomprar accións que fixeron medrar o valor das mesmas. Unhas ganancias estas últimas que beneficiaron principalmente a directivos bancarios e accionistas que teñen xenerosos plans de compra de accións. Directivos que, por certo, moitos deles foron responsables da crise bancaria do 2008. Unha práctica bancaria aquela que tivo un enorme impacto social pois disparou a desigualdade que se ve favorecida polo feito de que os rendementos dos activos financeiros están sendo moi superiores aos doutros activos a pesares de que non haxa creación de activos novos e moito menos de bens e servizos, de valor en definitiva. Unha banca que segue mantendo as prácticas de enxeñería financeira que provocaron a crise do 2008. Así, e por caso, como vén de denunciar o propio BCE, a grande banca europea segue mantendo un moi elevado e perigoso nivel de apalancamento (principal instrumento especulativo: endebedarse máis para gañar máis. Cando estalou a crise bancaria a grande banca occidental tiña niveis de apalancamento que oscilaban entre o 25 e o 45%, a finais do 2021 situouse no 15,47%), actividades de banca na sombra (segundo o BCE os intermediarios financeiros non bancarios, maioría fondos especulativos creados polos propios bancos que non están sometidos aos regulamentos bancarios nacionais e internacionais, manexan mais de 31 billóns de euros en activos: unha auténtica bomba de reloxería) e operacións fóra de balance (contratos en curso de execución: débedas que non aparecen nos balances). Ningunha destas actividades financeiras crea valor nin riqueza senón enormes riscos que levan a crises económicas recorrentes (o BCE vén de anunciar que o risco dunha nova crise financeira é o mais alto dende xaneiro do 2021) e que xustifican que definamos a esta banca como improdutiva.