A espeleoloxía, o deporte que xa cartografou perto de 740 cavidades na Galiza

Aespeleoloxía, en xeral, pasa desapercibida no escenario deportivo galego. A súa vinculación coa ciencia e o descoñecemento provoca que en moitas casos non se chegue a considerar como unha actividade deportiva. "É unha disciplina que vai da man dos estudos científicos e da exploración. Isto provoca que, normalmente, non se asocie a espeleoloxía co deporte. Ademais, o pouco volume de competicións e a pouca proxección mediática provocan que pasemos desapercibidos", explica a Nós Diario o presidente da Federación Galega de Espeleoloxía, Gonzalo Villarmea Carreiras. Pola súa parte, Marcos Vaqueiro, vogal do proxecto Atlas de Covas e Canóns da Galiza, asevera: "A espeleoloxía non naceu como unha disciplina de competición. Se non compites semella que non estás en ningures. Se non hai medallistas ou grandes patrocinadores, parece que só pode ser unha actividade minoritaria e non un deporte. Nesta vida non todo é competición. Vas á cova polo pracer da aventura e para chegar a onde non chegou ninguén máis". Por outro lado, explorar unha cavidade pode supor un reto a nivel físico. "Na Galiza, as covas son estreitas e para investigalas hai que realizar moitos percorridos verticais. É preciso estar atlético, xa que deben levarse a cabo moitas manobras con cordas para ascender e descender. Acabas moi en forma", asegura Javier Fernández, secretario e membro do Grupo de espeleoloxía Águila Verde. Unha actividade inherente ao eido científico "Os espeléologos son os que descobren pinturas, cerámicas, ósos, especies... Logo vén a comunidade científica a investigar eses achados, mais a espeleoloxía, queira ou non, está contribuíndo á ciencia. O feito de facer o plano dunha cova xa é relevante, xa que se non existe un mapa sobre o que situar outros fenómenos, o científico que vén despois non ten nada", afirma Marcos Vaqueiro. Nesta mesma liña, Javier Fernández explica, en declaracións a este xornal, que a meirande parte dos membros do seu club conciben a espeleoloxía como un "pasatempo" e non a practican con fins científicos, mais aclara que "sempre é posíbel atopar algo". De feito, durante unha exploración, o Grupo Águila Verde atopou unha vasilla nunha cova de Pardollán (Valdeorras). Nun primeiro momento, Javier Fernández asevera que "non lle deron importancia ao achado", mais posteriormente chamaron ao Museo arqueolóxico de Ourense que determinou que a cerámica pertencía á Idade de Bronce. A peza foi, finalmente, datada do ano 1.660 a.e.c. e foi engadida á súa exposición. A relevancia da cartografía Un dos proxectos máis destacábeis e ambiciosos da Federación Galega de Espeleoloxía é o Atlas de Covas e Canóns da Galiza. A iniciativa naceu no ano 2016 a nivel particular e agora conta co respaldo da Secretaría Xeral para o Deporte. O obxectivo deste traballo é cartografar todas as cavidades galegas con equipos xeográficos de precisión e inventariar os seus recursos para promover a xeodiversidade e para a conservación do patrimonio natural. O vogal deste proxecto, Marcos Vaqueiro, afirma que, actualmente, levan topografiados "50 quilómetros de cavidades e un total de case 740 covas e minas do noso país". "No ano 1995, estaban inventariadas arredor de 200 covas situadas, fundamentalmente, en 15 concellos da Galiza. Nestes momentos, coñecemos a existencia de covas naturais e minas en 77 concellos galegos", engade Marcos Vaqueiro. Alén da anterior iniciativa, desde a federación, tamén apoian o proxecto Rei Cintolo: Obxectivo 11.000 metros. "Este traballo comezou hai cinco anos e baséase en crear un modelo dixital da cova que interaccione con bases de datos para sacar mapas instantáneos das zonas con restos paleontolóxicos, con presencia de fauna, con estalactitas... Todos eses recursos axudarán e contribuirán ao estudo da evolución da cova máis grande da Galiza", asevera Vaqueiro. O aniversario do primeiro mapa do Rei Cintolo Este 2023, fanse cento cincuenta anos da publicación de Antigüidades prehistóricas e célticas da Galiza. Unha obra de José Villa-amil y Castro, historiador, arqueólogo e catedrático que residía en Mondoñedo (A Mariña). Nese traballo aparece a primeira topografía coñecida da cova do Rei Cintolo (tamén en Mondoñedo), a cavidade máis grande do noso territorio. Ese traballo supuxo un antecedente para o inicio da espeleoloxía moderna na Galiza, que comezou a fraguarse, tal e como hoxe a coñecemos, durante o transcurso do século XIX. Na actualidade, os espeléologos e as espeléologas seguen a buscar as respostas dos segredos, agochados no interior das cavidades do noso país, que tanto poden axudarnos a comprender mellor o pasado e a orixe da Galiza.