A restauración, coartada para reabrir a mina Touro-O Pino

A revolta veciñal contra a mina de Touro-O Pino non ten acougo. Malia a declaración de impacto ambiental (DIA) negativa emitida pola Xunta da Galiza en xaneiro de 2020 e ratificada pola propia Administración na primavera deste ano, a empresa promotora, partidaria de reactivar o megaproxecto mineiro na zona, teima na reapertura da explotación a ceo aberto dos xacementos de cobre. Cobre San Rafael recorreu a resolución do Goberno galego nada mais producirse. Atalaya Mining, socio tecnolóxico, e Explotaciones Gallegas, propietaria orixinal dos dereitos de explotación das antigas minas, seguen a defender a viabilidade do seu proxecto, catro anos despois de iniciar os primeiros trámites e tres décadas despois de que cesase toda actividade relacionada coa extracción de mineral nos municipios de Touro e O Pino. A mineira fixo valer no mes de marzo o seu dereito a un recurso de reposición, pendente de aínda de resolución. Segundo denunciou a Asociación para a Defensa Ecolóxica da Galiza, Adega, a Xunta dispuña dun mes para resolver o proceso, mais deixou pasar o prazo. "O proxecto mineiro inicialmente rexeitado segue artificialmente aberto", asegura. A demanda da empresa ficou desestimada, mais a obriga da Administración pasa por "ditar resolución expresa, aínda que sexa extemporánea", polo que existe a posibilidade de que "Industria aínda estime o recurso da mineira e aprobe o proxecto de reapertura da mina como pretende Cobre San Rafael", advirte Adega. A plataforma veciñal Mina Touro-O Pino Non soubo da reclamación da empresa meses despois e "de casualidade". Con todo, tomou parte no procedemento e volveu rexeitar as intencións da mineira, convencida dos prexuízos que a minaría a ceo aberto suporía nunha contorna castigada aínda pola explotación á que se viu sometida entre os primeiros dos anos 70 e mediados dos 80 do século pasado. Décadas de degradación "Cobre San Rafael non é parte da solución, como trata de facer ver", sinalan desde o colectivo veciñal a Nós Diario. "É a orixe do problema", engaden. O movemento social cuxa loita logrou frear as intencións iniciais da empresa de cobre de volver explotar ese mineral ao carón das súas casas insiste nas conclusións da declaración de impacto ambiental negativa da Xunta. "O proxecto mineiro que presentaron en 2017 non é sostíbel. Foilles denegado porque o terreo que pretenden volver furar non está en condicións de asumir as consecuencias que tería a actualización da explotación da mina. Máis, cando aínda non fixeron nada por reparar os danos que arrastramos desde hai máis de 30 anos". Á degradación da paisaxe, a veciñanza suma a contaminación dos recursos hídricos da zona, perceptíbel a simple vista. "Explotaciones Gallegas acumula múltiples denuncias desde hai varios anos. Tantos como tempo levamos denunciando problemas continuados de drenaxes ácidas". En 2018, ao mesmo tempo que se tramitaba a reapertura do megaproxecto mineiro de Touro e O Pino, o servizo de Inspección de Minas constatou o vertido continuado de augas ácidas aos regos de Dominio Público Hidráulico. "En concreto aos ríos Portapego, Lañas, Felisa, Pucheiros, Angumil; cursos anteriores á mina que a raíz da explotación de cobre anos atrás quedaron contaminados". Máis vertidos coa escusa da reparación Industria abriulle un expediente á propietaria dos dereitos mineiros e lembroulle a obriga de presentar un proxecto que puxese fin ós vertidos contaminantes. "Explotaciones Gallegas presentou entón un proxecto temporal, para seis meses que foi recorrido. E malia que Augas da Galiza acabou por darlle o visto bo, nunca o levaron a cabo", denuncia a plataforma Mina Touro-O Pino Non. Após tres anos sen ningunha actuación, a empresa vén de presentar o Proxecto de drenaxe integral da concesión de explotación San Rafael. Unha proposta que malia a súa denominación, advirten, non vén solucionar o problema de drenaxes ácidas. "É a maneira que atopou a empresa de baleirar as balsas de residuos cara os regos, tratando de conseguir o beneplácito de Augas da Galiza", polo que lonxe de supor unha "simple declaración de obras no Dominio Público Hidráulico", implica a solicitude de autorización de vertidos de augas residuais industriais. A denuncia da veciñanza foi secundada por outras organizacións. Adega, o Sindicato Labrego Galego, a Sociedade Galega de Historia Natural e Verdegaia veñen de presentar alegacións contra as intencións da mineira, que tamén revela Ecoloxistas en Acción nun comunicado. "O que está tramitando actualmente Augas da Galiza -a proposta da empresa- é unha modificación do sistema de drenaxe dunha instalación de residuos mineiros de clase A, a de maior perigosidade", e alerta de que se están a "forzar os procesos administrativos en favor dos intereses das empresas mineiras". Obxectivo: reabrir a mina En palabras da plataforma veciñal, tras acceder aos detalles do proxecto presentado pola empresa, "o que pretende é vender como depuradoras o que son depósitos de cemento para tratar a auga contaminada con cal e ácido sulfúrico antes de devolvela ao dominio público, e todo isto vinculado a que reabra a mina". Unha "chantaxe", di, que ademais quere facer pasar como favor algo que é unha obriga para a empresa: elaborar, executar e renovar un plan de restauración que elimine os riscos ambientais e a drenaxe de augas ácidas. "Cando Explotaciones Gallegas mercou a mina abandonada comprouna cos seus dereitos de explotación mais tamén cos seus pasivos ambientais e coa obriga de respectar a lei, cousa que non fai. O único interese da mineira é continuar cun proxecto que lle reporte beneficios", censura a veciñanza, quen sinala como proba este último proxecto, orientado máis a servir os seus propios intereses ligados á reapertura da mina a ceo aberto que a reparar o impacto ambiental. A plataforma Mina Touro-O Pino Non lamenta a falta de criterio técnico que mostra Cobre San Rafael como empresa promotora, unha compañía sen experiencia ningunha, que ademais de recorrer a denegación do megaproxecto orixinal, de presentar agora unha proposta de restauración fraudulenta que só busca servir unha nova explotación dos xacementos de cobre, mantén o anuncio dun segundo proxecto ligado á captación de fondos Next Generation. "E non nos parece ben que disfrazando a súa actividade de sostíbel queira apropiarse deses recursos económicos para sacar adiante un proxecto mineiro que é calquera cousa menos defendíbel". E a proba está en Riotinto, din. "Non van solucionar aquí o que alí non ten solución, nunha mina onde a Atalaya Mining ten máis poder, máis actividade e máis beneficio", afirma. O éxito de Riotinto, un espellismo a combater "Non se pode estar eternamente dicindo que se vai modificar un proxecto co único fin de levalo a cabo, porque é mentira", asegura a Nós Diario Isidoro Albarreal, voceiro da área de minaría da Confederación Estatal de Ecoloxistas en Acción. Vive e traballa en Andalucía. Coñece de primeira man a evolución e o impacto mediomabiental da explotación de cobre a ceo aberto en Riotinto, unha mina "lendaria", propiedade de Atalaya Mining, que a empresa busca proxectar baixo un selo verde ligado a un "novo horizonte ambiental" propio do século XXI. Albarreal pon como exemplo o sorteo continuo de responsabilidades que a mineira exhibiu nos últimos anos en Riotinto para recalcar a falta de palabra da empresa. "En 2014 modificou sobre o papel as condicións imprescindíbeis de seguridade que lle esixía a Junta de Andalucía para obter os permisos necesarios e seguir operando". Os requisitos de seguridade exixidos pedían aumentar até 65% o espesor dos residuos tóxicos acumulados en balsas que aínda hoxe ameazan con ceder e contaminar o curso do río Odiel, xa que a empresa nunca atendeu os requirimentos da Administración, salvo para conseguir a súa autorización. Pasivos ambientais Neste sentido, Isidoro Albarreal chama a atención sobre o proceder de Atalaya Mining en Touro, que no canto de asumir a restauración obrigatoria da mina, como lle corresponde, dálle a volta e convértea "nunha condición e para poder seguir explotando". E non pode ser unha condición, incide, porque é unha obriga. "Aquí en Andalucía, hai seis anos, comprometéronse a asumir todos os pasivos ambientais da mina antiga para frear a contaminación que afecta aos ríos. E non están a cumprir. Algúns, os que custan menos cartos, xestionáronos, pero os máis gordos seguen aí, e vese á claras nas augas dos ríos Tintitllo ou Redondillo, que 24 horas ao día todos os días do ano reciben vertidos de augas ácidas". A empresas mineiras son mineiras, di Albarreal, "e a súa función é gañar cartos facendo minas. A restauración é superflua para estas compañías, ás que lles compensa incumprir e mesmo presentar proxectos falsos para conseguir os permisos que necesitan, a sabendas, como saden no caso da mina de Touro, que o proxecto é mediomabiental inviábel, como xa remarcou a Xunta", sentencia.