MAM, estratexias

Unha marca ou unha pegada é o fin de moitas e moitos arquitectos. Algo recoñecíbel, distintivo, que sexa como unha sinatura nos edificios. Pode manifestarse nun material fetiche, nunha cor ou nun xeito de colocar a porta. Estes xestos poden ser naturais, se forman parte da propia linguaxe, ou forzados. Hai quen busca á toda custa identificarse cunha determinada arquitectura, pero tamén hai quen non busca iso e mesmo foxe de aí. MAM non busca unha identidade de marca, pola contra, o seu é un proceso de adaptación constante. Non buscan unha sinatura arquitectónica, o seu é a estratexia. MAM agocha detrás as letras do nome do seu fundador, Pablo Menéndez, quen fundou o estudio en Vigo xunto ao seu pai. Cos anos, este xubílase e quedaría Pablo á fronte coa axuda do arquitecto José Barbosa no traballo de coordinación. Este proceso de transición coincidiu coa crise económica de 2008. Para superar o período onde houbo un parón histórico na construción, estes arquitectos buscaron novos camiños. Probabelmente, esta actitude adaptativa vénlle a Pablo da súa formación anglosaxoa. Na universidade inglesa onde estudou, a diferenza das que estamos acostumados, valoraban por enriba de todo o proceso. Alí entenden a arquitectura dun xeito máis amplo, onde o alumno ten máis liberdade para crear espazos, aínda que só sexan imaxinados. Alí, a formación técnica mestúrase coa filosofía ou coa socioloxía, polo que os alumnos saen cunha mentalidade máis aberta que lles facilita adaptarse. Sumado a isto, Menéndez traballou nos estudios de Norman Foster e no de César Portela. Foster é un estudio internacional que fai proxectos en espazos moi diferentes e, en cambio, Portela ten unha visión onde a identidade local xoga un papel fundamental. Dous xeitos de traballar que abriron aínda máis a mirada do arquitecto. Coa aprendizaxe durante a formación académica e profesional, Pablo entendeu que a maneira de sobrevivir era a de explorar novos campos, facendo proxectos de todo tipo. O seu estudio traballou na construción naval, na arquitectura dos transatlánticos, en proxectos internacionais, vivenda colectiva, unifamiliar, obras moi pequenas ou moi grandes, absolutamente diversas. Este xeito de facer ten unha dificultade engadida, a de que cada proxecto sexa moi diferente ao anterior. Polo que o máis importante para estes arquitectos é a estratexia. "O máis importante para nós é a estratexia, como unha resposta á necesidade real do proxecto. E cal é a necesidade real? Por iso nós temos proxectos tan diferentes. A necesidade é subxectiva e cambiante. Para unha familia a casa é un espazo funcional e outras buscan algo máis representativo. Outros arquitectos impoñen a súa ideoloxía nos proxectos, en cambio as nosas obras nacen da relación co contexto específico ", afirma Pablo, ao que José engade: "Outro dos piares deste estudio é o deseño, entendido como facer as cousas mellor. Así, respondemos mellor ás necesidades funcionais, e tamén ás emocionais, ao tempo que traballamos coa luz e coa atmosfera dos espazos". Hábitat deseñado Deseño e estratexia identifícanse no proxecto de edificio de vivendas en Fátima. Este popular barrio vigués é consecuencia dun crecemento pouco planificado, onde conviven arquitecturas moi diferentes en formas e alturas. A estratexia de MAM foi a de "coser" o barrio. As vivendas constrúense no cruce de dúas rúas con cadansúa configuración. O edificio, cando entra en contacto cos veciños, baixa para manter a continuidade da fachada, ao tempo que finaliza o quinteiro. Deste modo, as vivendas danlle un remate homoxéneo e claro a un barrio no que o que dominaba era a confusión. O uso do deseño maniféstase nunha fachada moi diferente ao que a rodea. Conta con liñas horizontais moi marcadas e uns ocos que semellan dispoñerse de forma arbitraria. En realidade, a fachada está ordenada, posto que a pedra que a compón marca o ancho e todos os ocos están feitos seguindo o patrón. Dispóñense as aperturas de dúas ou tres pezas de granito, de ancho, colocadas seguindo as necesidades de luz de cada piso. Os interiores son moi sinxelos e limpos nos detalles. Se a estratexia nas vivendas de Fátima era viralas cara ao exterior, na Caeira era á inversa, cara a dentro. Nas aforas de Pontevedra, con vistas sobre o río Lérez, a Caeira (xa no concello de Poio) é unha zona residencial moi densamente poboada. Neste contexto, MAM deseñou unha vivenda para unha familia que contaba cos condicionantes da pendente da parcela e da presenza dos veciños. As casas aos lados están moi próximas e son moi grandes, polo que restan privacidade á casa. Os arquitectos fixeron unha vivenda que nega o contexto, vírase ao interior e ás vistas sobre o río. Chega a tal extremo que a piscina tamén está dentro da casa, mais aberta ao ceo. Os espazos habitábeis desenvólvense en varios andares que acompañan a pendente da parcela. O interior é aberto e conectado en diagonal, funciona como unha fervenza de espazos onde uns continúan nos seguintes. Ante a falta de espazo exterior, o verdadeiro goce desta vivenda está na relación de espazos interiores e vistas. Efectos ópticos O proxecto dunha clínica no centro de Vigo continúa co traballo da xestión da privacidade, ao tempo que busca aproveitar toda a luz posíbel. O propio uso foi a inspiración da estratexia, seguida na reforma do local. Unha lente, un gran círculo de vidro, é o protagonista da intervención. Ademais de identificar o seu uso, oftalmolóxico, permite o paso da luz dende a rúa. Os diferentes grados de transparencia, sumados á superposición dos vidros, xeran un efecto óptico onde a luz incide de forma diferente. As veladuras están presentes tanto na fachada como no interior, onde continúa a presenza das grandes lentes, que identifican as diferentes partes da clínica. O traballo deste estudio caracterízase pola diversidade de escalas nas que traballa, dende unha pequena clínica ata a reforma dunha infraestrutura urbana. Recentemente, interveu no parque Camilo José Cela de Vigo, fixo obras de mellora da accesibilidade, renovándoo e conectándoo coa rúa inferior. A estratexia, de novo, foi a de "coser" a cidade mediante a arquitectura. O barrio non conta con espazos públicos, polo que o parque é moi usado, aínda que era de difícil acceso a persoas con mobilidade reducida. Para facelo cómodo, as diferentes plataformas que forman o recinto conectáronse mediante unha nova gran rampla. Desta maneira, amplíase a rúa, xerando unha continuidade coa zona verde. Ademais, incorpórase un ascensor público que permite comunicar dúas rúas que están separadas por 13 metros de altura. A parte superior da torre do ascensor únese á rúa cunha plataforma de 30 metros, peonil, que xera no seu extremo un gran miradoiro sobre o mar. Esta estrutura está feita con grandes vigas de aceiro. O punto onde se atopa a plataforma coa torre está no ar, xerando o efecto óptico de facer lixeiros elementos moi pesados.