Foliada da Fonsagrada

Eses calendarios que probablemente estiveran pendurando en cuartos cheos de instrumentos e elementos da identidade galega (unha gaita, pandeiretas, traxes folclóricos...) habitan agora en espazos onde existen camisolas nas que pon "Muiñeira &amp; Perreo" (como a da marca ribadense de Picarolas, quen despois dunha noite de foliada inspirouse a facelas). Aparentemente, poden ser persoas ou xéneros musicais localizados nas antípodas pero que conflúen nunha noite todas xuntas e que se achegan a través dunha fila de bailas que danzan ao compás das muiñeiras máis exemplares da bisbarra fonsagradina. Foliadas, a comunidade que xera e sustenta Historia A Foliada da Fonsagrada naceu coa inquietude duns rapaces e rapazas de facer unha festa para que a súa terra non esmorecese e dunha forma totalmente amadora, un 26 de decembro do ano 2015. A motivación fundamental era e é homenaxear todas as persoas que mantiveron dunha forma u outra toda a música e o baile da comarca fonsagradina, porque se se perde a memoria, podemos caer nun esquecemento colectivo e quen perde a súas raíces, tamén perde a súa identidade. Isto é o que non queríamos que ocorrese. Meses antes de comezar esta bonita andaina, parecía raro que unha terra como a da Fonsagrada, con toda a riqueza musical que tiña, non tivese unha foliada, polavila, ruada... (ou como se lle queira denominar a estas xuntanzas) propia. Foi por iso polo que empezamos a traballar para poder levala a cabo e, coa axuda de todas as amizades, puxémonos mans á obra para levar esta festa adiante á que se lle chamou "Foliada da Fonsagrada". Foron varias e diversas as críticas en canto ao xeito de "mal-chamarlle" foliada a unha festa desa índole, cando popularmente neste territorio se lle chamaba "polavila" a este tipo de xuntanzas. É moi difícil definir e concretar un único nome neste concello porque é o máis extenso e conflúen nel moitas denominacións diferentes. Vivimos nun país moi rico e con moitas variantes dependendo das zonas. Nas miñas saídas ao campo como compilador, teño recollido, iso si, dependendo do lugar; dende "polavila" que así se lle denomina nos lugares máis raianos con irmáns asturianos, até "ruadas", que se recolle nos lugares limítrofes cara ás terras de Lugo e a Ribeira de Piquín como poden ser Freixo, Pacios de Mourisco ou Leituego. É por isto, e por máis cousas, polo que se lle decidiu chamar "foliada". Hai que dicir que o nome estivo influído tamén pola foliada que estaba en auxe naquel momento, que era a Foliada de Melide, porque queríamos traer a todo ese público, crendo que era o nome máis popular e mainstream que había, pero isto xa é un debate á parte. Como todo, os inicios son duros e custosos pero todo acaba chegando se se fan as cousas con amor, un amor á terra como a que lle temos nós, a xente da bisbarra fonsagradina. Eses primeiros pasos empezamos a dalos cunha programación escasa e as axudas económicas por aquel entón non eran suficientes para elaborar unha festa coas condicións básicas e dignas necesarias. Unha foliada para recuperar a memoria As dificultades do comezo Foron varias as problemáticas: Unha quizais foi que se organizou todo con dous meses de antelación. Outra delas foi o pensamento da veciñanza de que se organizase outra festa de "catro gaitas". E, por último, foi a escasa capacidade organizativa que tiñamos por aquel entón, sen ningún tipo de idea á hora de facer unha produción dun evento musical, coa profesionalidade que aquilo atraía e da que nos fomos dando conta anos despois. Tropezamos os primeiros anos con varias pedras polo camiño, pero "de todo se aprende!" como din por aí. Nesas primeiras edicións pasaron grupos á altura de Os Melidaos, Pelepau, Os Carunchos, Cuarteto Seimeira, Suso Vaamonde &amp; Xosé Lois Romero e moitos máis grupos. Todos e cada un destes grupos puxeron da súa parte para que non esmorecese esta festa que daquela aínda estaba empezando a gatear. Foi no ano 2018, na súa IV edición, cando se marcou un antes e un despois dentro da historia da foliada e da propia vila. Medrou de tal maneira que a carpa coa que ano tras ano aínda se bailaban as muiñeiras, maneos, xotas e pasodobres quedou pequena e a xente tivo que saír fóra a botar as súas bailas, e mesmo parar os carros nas rúas como se de semáforos danzantes se tratasen. Todo foi medrando; axudas económicas e incluso a programación. Pasamos de ter pequenas axudas económicas proporcionadas co apoio dos hostaleiros da zona e do concello a acabar acadando as axudas de entidades públicas máis grandes como son a Deputación de Lugo e a Xunta de Galicia. A partir desta IV edición, a programación cambia e a denominación da "festa" pasa a chamarse "festival" pola cantidade de actividades que se ofertan debido ao incremento do orzamento outorgado polas administracións públicas. Roteiro parte da programación ampliada da Foliada de Fonsagrada A partir dese ano pensamos en que a programación tiña que abarcar todo o patrimonio material e inmaterial do país e, sobre todo, o da propia comarca. Tiñamos que inmortalizar nesa festa a nosa idiosincrasia e ampliamos a programación con: obradoiros, rutas polas montañas da contorna para dar a coñecer esa paisaxe, ciclos de cine/documental, feira de artesanía, a gastronomía da zona cunha butelada popular e, como non, a música, o baile e a lingua. Contando sempre cos gaiteiros e bailadoras da zona, sen esquecerse das persoas que conservaron parte da nosa cultura e patrimonio oral, dedicándolles cada ano unha edición. As festas ou festivais hai que saber que son contextos de transaccións económicas pero nelas créanse comunidades e serven para articular a identidade desa comunidade. Tamén axudan a reforzar e subverter as identidades xa que a música na festa contribúe á ritualización e condiciona os comportamentos. Funciona como una forma de comunicación. É así polo que a xente decide subir ata a montaña eses días da ponte de decembro e cada grupo ou comunidade de xente coa súa propia inquietude. Seguramente, os máis amantes da tradición se achegan para vivir o que viviron antes Xosé Marentes, Florencio "O cego dos Vilares", Oliva, Apolinar, Sergio da Veiga, Minguxo, etc. tratando de revivir as experiencias desta xente como propias. De aí a boa acollida deses primeiros anos. Outro colectivo seguramente menos tradicional vén polas boas sinerxías que se orixinan dentro da festa. Isto fai que conflúan todos os estilos musicais dentro dun mesmo lugar facendo que un festival como é a Foliada da Fonsagrada cree novas simboloxías, memorias e mitos cos que se reescriban novas narrativas coa contorna, o lugar ou mesmo, coa cultura. Isto tamén axuda a colocar A Fonsagrada no mapa para moita xente e non só cumpre o papel fundamental de preservar e divulgar a cultura do sitio, senón que tamén ten a capacidade de xerar riqueza na propia vila, xerando beneficios económicos e novos empregos eses días. Tanxugueiras, Antía Ameixeiras e Su Garrido entre as artistas dos concertos a bordo do Revenidas Da festa das catro gaitas á máis importante do ano Podemos dicir que a Foliada da Fonsagrada, na propia vila, ten unha dimensión artística, turística e social bastante importante. A festa pasou de ser a festa de "catro gaitas" a ser a máis importante do ano. Son moitos os hostaleiros e traballadores que están esperando para que chegue ese momento, e persoas desexosas que, meses antes, esgotan os aloxamentos e neses días enchen os sitios para comer. Como organización, vémonos na obriga de poder habilitar sitios públicos onde poder aloxar toda a xente que vén dende lonxe a desfrutar da festa. O Concello cédenos sitios públicos para poder aloxalos, como pode ser a escola fogar. Este ano foron 5 minutos os que se tardaron en encherse as 170 prazas dispoñibles, motivo polo que nos deu pé a probar a habilitar o polideportivo como alternativa de durmida, podendo neste sitio acampar estes días. Tamén cabe destacar o lugar utópico no que se converte a vila, pasando de ter 20 persoas diarias paseando polas rúas e bares a ter centos delas, xerando para a xente visitante unha vivencia idílica onde poden desenvolver formas de vida pracenteiras e que non son cotiás, formas que non serían viábeis se se prolongasen ao longo do tempo. A xente xa ten marcada a data no seu calendario pendurado na habitación ou no seu dispositivo dixital, como se dun ritual se tratase. Saben perfectamente ano tras ano que na ponte de decembro teñen unha cita ineludible coa bisbarra fonsagradina e é por iso que a xente reserva dun ano para outro un aloxamento para eses días sen saber o que vai pasar nin os grupos que van vir actuar. Teñen unha cita coa tradición e se non están, pérdeno. É como se mercases a entrada antes de que saia o cartel do evento, pagando así a experiencia como carácter memorial. Foliada de Fonsagrada. Tanxugueiras, Touriñán e Ledicia Costas, entre os referentes do idioma galego De Xabier Díaz a Ailá Ata o momento pasaron grupos como Xabier Díaz e as Adufeiras de Salitre, Xosé Lois Romero &amp; Aliboria, A Banda das Crechas, De Ninghures, Os d'Abaixo e Ailá, entre outros, e incluso gañamos o premio Martín Codax a mellor festival no ano 2022. Un premio co que non contabamos en tan pouco tempo de vida do festival. Isto fai que a cultura e o querer polo noso, medre. Quen sabe se influído e incrementado polas novas músicas e grupos que están rexurdindo como son as Tanxugueiras, que de seguro abriron as portas ás novas xeracións e tamén volveron espertar a curiosidade a toda esa xente que abandonou nunha época pasada o baile ou mesmo a gaita ou a pandeireta. Concerto na Foliada da Fonsagrada. Este novo "rexurdimento tradicional", que eu decido etiquetalo así, fai tamén que o festival medre porque son máis as achegadas e achegados que están aprendendo ou reencontrándose co baile, co seu único obxectivo de poder bailar unha muiñeira na festa tradicional por excelencia da época invernal. Deste xeito fai que a Foliada da Fonsagrada xogue co papel influínte para a xente afastada da tradición, achegándoa aínda máis á nosa cultura. Isto fai que queiran pertencer a todos eses milleiros de persoas novas que bailan e tocan nas rúas da vila, sendo aquilo o máis "cool" da actualidade. Como dixo Xabier Díaz nunha entrevista que realicei para ao meu Traballo de Fin de Grao: "¿Que hai máis "molón" que unha fila de bailadoras novas, cos seus piercings, vaqueiros rotos, etc. parando os carros na rúa? Iso mesmo pólo nunha rúa do centro de Manhattan e é o máis "guai" e "cool" de todo o planeta." Todo isto dá boa conta da boa vida que está tendo a Foliada da Fonsagrada nos últimos anos e grazas a iso, e moitas máis cousas, esta festa foi premiada como mellor festival de Galicia no ano 2022. A asociación conta cada ano con máis xente participante querendo organizar a festa. A rapazada do instituto dá boa conta diso, facendo eses días entrevistas ás artistas que participan na foliada e cada ano colléndoo con máis ganas grazas á profesora Noemi Basanta. Quizais nos próximos anos sexan elas as cabezas pensantes desta festa á que aínda lle queda moito por facer por unha cultura que está vivindo os mellores anos dos últimos tempos, gozando de moita saúde e deixando boa semente. Veñan máis!