Sermos Galiza

O dia 23 de abril de 2024 figérom-se cem anos da instituiçom da Escola de Ensino Galego por parte das Irmandades da Fala. Um projeto educativo popular, curricularmente autocentrado, multilíngue e pedagogicamente vanguardista. A sua luz secularizadora e humanística atravessou a escuridom da ditadura primorriverista chegando aos nossos dias para alumiar o horizonte da Escola Nacional Galega.  

É un artista xa consagrado despois de tantos anos na escena galega, onde comezou case na adolescencia. Xabier Díaz (A Coruña 1969), publicou recentemente o seu cuarto disco, Axúdame a sentir, coas Adufeiras de Salitre, un grupo de mulleres coas que xa leva dez anos e un ronsel de actuacións sempre ateigadas dun público fiel. Antes estiveron as experiencias en Rumbadeira, Berrogüetto, aCadaCanto ou Nova Galega de Danza, unha traxectoria que sementou parte da explosión diversa e colectiva da música tradicional galega de hoxe.

Cando o espazo a intervir ten valor histórico, unha actitude posíbel é a de ser sutís e discretos. O estudio de arquitectura Ezcurra e Ouzande ten demostrado gran sensibilidade na rehabilitación.  Traballando con sixilo, sen facer ruído, como quen anda nas puntas dos pés. Conxugan a actualización dos edificios co mantemento da súa atmosfera orixinal. Nas obras novas apostan pola innovación conxugada coa sustentabilidade.  

Radio e exilio. Un medio pobre nun non-lugar, o exilio. Unha organización pobre, a Unión do Pobo Galego, UPG, situada na liña de sombra onde non chega o vento. Un país pobre, con imaxe de pobre, coma todo país de emigración, e con fragmentos de resistencia, coma restos cos que construír a súa existencia, a súa escolla, a súa intervención na historia en devalo. 

Há 50 anos, o Coronel António Delgado da Fonseca recebeu a missão da sua vida: liderar as membros do Movimento das Forças Armadas (MFA) que partiram de Lamego, no norte de Portugal, com a missão de derrubar o regime fascista na cidade do Porto no dia 25 de abril de 1974.

A cada nova data redonda, à medida que a revolução vai ficando mais distante, a pergunta torna-se quase inevitável: que vestígio permanece, no Portugal de hoje, daquela longa madrugada em que as armas se viraram ao contrário, ou daqueles vertiginosos meses, durante os quais o poder pareceu ter caído na rua? 

Um verdadeiro terremoto político. As legislativas em Portugal abalaram os alicerces eleitorais. A Aliança Democrática conseguiu uma vitória pírrica mas quem aproveitou a queda do Partido Socialista foi a extrema-direita com 50 deputados.

Na madrugada do 25 de abril do 74, cando os militares do MFA, capitáns na súa maioría, escoitaron no radio o Grândola de José Afonso, sinal indicativo de que todo ía segundo o planificado, botáronse á rúa para dar cabo da ditadura salazarista. Nese intre eu atopábame en Barcelona  e as noticias que nos ían chegando causaron unha forte conmoción, por sorpresivas e esperanzadoras. 

O 25 de abril de 1974 puxo fin á podremia dos 48 anos de ditadura en Portugal. A Revolução dos Cravos abriu un tempo de liberdade e de esperanza nun país novo que rompese coas estruturas reaccionarias do "Deus, Pátria, Autoridade". O cinema recolleu con fervor militante e reflexión crítica os soños e os desencantos daquel período. A Filmoteca de Galicia programa en abril e maio algúns dos títulos máis valiosos.

As culturas galega e portuguesa operaron conxuntamente en moitas ocasións nas batallas contra as súas respectivas ditaduras. A chegada das democracias facía presaxiar unha maior colaboración entre ambas beiras do Miño, mais a realidade non resultou de todo como se esperaba. A comunidade creadora é partidaria dunha cooperación que enfatice os vínculos lingüísticos e culturais, mais as institucións non parecen moi interesadas en manter unha política continuada que apoie ese achegamento. 

José Viale Moutinho é um jornalista e escritor português

Radical, Dirección e guión: Cristopher Zalla / México / 125 min.

O músico Sylvain Luc, un dos guitarristas de jazz máis orixinais e eclécticos da historia, faleceu o pasado 13 de marzo.