Se hai unha cor que se adoita identificar coa Galiza é o verde. Nas súas diferentes tonalidades, de prados, fragas, piñeirais, eucaliptais, toxeiras... E tamén dos parques e espazos verdes das cidades, se ben aquí danse diferenzas entre as urbes. Non todas elas seguiron a mesma política a respecto das superficies verdes mais tampouco todas parten dos mesmos parámetros históricos de desenvolvemento urbanístico e medre poboacional, que condicionaron en certa medida as superficies verdes existentes.
A capital vasca, Vitoria-Gasteiz, é a cidade do Estado español, e unha das europeas, con mellor proporción de metros cadrados de zonas verdes por habitantes: case 27 metros cadrados por habitante. A capital galega, Santiago de Compostela, está perto desa cifra, con 25 metros cadrados. É a cidade galega con mellor ratio, grazas en boa medida a unha política continuada desde hai décadas na que se foron engadindo parques e zonas verdes por case todos os barrios. Hoxe en día suma máis de 2.200.000 m2 destes equipamentos.
No outro extremo cómpre citar Vigo. O propio alcalde, Abel Caballero, recoñecía en 2020 que a principal cidade da Galiza era unha das urbes do Estado "con menos espazo común cidadán, con menos zonas verdes". Naquela altura andaba por volta de millón e medio de metros cadrados. O Concello confiaba para reverter esta realidade nun PXOM -aínda sen aprobar- que contemplaba duplicar a superficie de parques e zonas verdes, mais proxectos anunciados neste mandato con elementos arbóreos foron inaugurados e continúan a día de hoxe sen vexetación, como a Porta do Sol.
Non é o tamaño o único que importa
Mais á hora de tomar o pulso aos espazos verdes non todo é o tamaño ou a proporción de metros cadrados por habitante. Sábeo ben o Instituto de Saúde Global de Barcelona (ISGB), órgano de referencia nestas análises, que estudou a situación de 866 cidades europeas, un cento delas no Estado español e entre elas as sete urbes principais da Galiza. En base a uns criterios -de porcentaxes de áreas verdes até a vexetación da mesma en base a recomendacións da OMS, pasando pola poboación dunha cidade que vive perto ou non de zonas verdes- fixa un ranking. Compostela é a cidade galega que mellor parada sae desta análise e A Coruña, pola contra, a que peor.
En canto ao Índice NDVI, aquel que indica o 'verdor' dunha cidade e a saúde da súa vexetación; a capital galega figura no posto 838 entre as 866 cidades analizadas. Nesta lista do ISGB, canto máis baixa é a posición, peor. Aí figuran A Coruña, posto 10 entre as 866 e Ferrol, número 40. Tras Compostela, quen ten mellores niveis neste apartado é Pontevedra, no posto 480 do total de 866.
Outro criterio neste estudo é o da porcentaxe GA (zona verde). Compostela ten a mellor posición das cidades galegas, 859 entre as 866 europeas; seguida de Pontevedra (832). En canto á poboación que vive en áreas con menos de 25% de superficie verde recomendada atópase 66% da veciñanza da Coruña, 55% de Vigo e 40% de Ferrol. No outro extremo están compostelás e pontevedresas, onde só 24% e 30% viven nesas áreas.
As propostas para crear espazos e zonas verdes son un fixo nos programas das candidaturas a unhas eleccións municipais, tamén nas que concorren ao 28-M.
Propostas
O PP, por exemplo, pide na Coruña "un Plan integral para os parques municipais que mellore e amplíe as nosas zonas verdes". Demandas semellantes fai no resto de cidades galegas -non goberna en ningunha delas-, insistindo na necesidade de ter máis espazos verdes.
Desde o BNG reclámanse actuacións nestes espazos para beneficio da cidadanía. Así, na Coruña avoga por "ampliar e conectar" os parques da cidade, en Compostela chama a impulsar e xestionar “a gran transformación de Santiago nunha capital verde europea” e en Vigo posiciónase por "reconciliar a cidade co seu litoral [...], facer do río Lagares o pulmón verde e azul da cidade e pondo fin ao arboricidio dos últimos anos".
O programa marco feito público polo Partido Socialista, pola súa parte, fala de "espazos verdes a menos de 15 minutos a pé, en bicicleta ou en transporte público", e apunta a fórmula '3/30/300': que se poidan ver tres árbores desde casa, 30% de cobertura vexetal na rúa onde se reside e 300 metros de distancia até o espazo verde máis próximo".
300 mortes que se poderían evitar
Nas cidades galegas poderían evitarse case 300 mortes anuais de se cumprir as recomendacións da Organización Mundial da Saúde (OMS) a respecto de zonas verdes. O Instituto de Saúde Global pon A Coruña e Vigo como as urbes onde máis falecementos se evitarían, 115 e 78, respectivamente. Non poucas voces entre especialistas e urbanistas apuntan aos beneficios para a saúde física e mental da presenza de zonas verdes nas cidades. Fálase mesmo destes espazos como un "sistema natural de saúde pública".
A dispoñibilidade de zonas verdes "fomenta estilos de vida activos e saudábeis, melloran a saúde mental, preveñen enfermidades e facilitan a relación entre as persoas", indica o estudo Espazo Verde e Saúde da UE A este peso no benestar contribúen tamén os denominados espazos azuis, en referencia a aquelas áreas con mar ou ríos das cidades, e que na Galiza tamén presentan diferenzas entre elas, desde unha Pontevedra e A Coruña abertas ao río e o mar, respectivamente, até un Vigo e Ferrol 'fechados' ás súas rías.
