Algunhas claves do sistema electoral galego

Este 2023 é ano de eleccións. Co gallo dos comicios municipais que terán lugar en maio, proporciónanse algunhas claves do sistema electoral galego, tomando en consideración os datos dos últimos comicios que decorreron no país. Respecto a 1981, en 2020, o número de galegas e galegos convocados ás eleccións aumentou nun 24%. A Coruña e Pontevedra decidiron o 63% dos escanos ao Parlamento de Galiza. A asignación de escanos realízase mediante o sistema D'Hondt. Esta forma de elección, imperfecta e corrixida, favorece a estabilidade. De feito, nos tres últimos comicios, o número de candidaturas proclamadas á Cámara galega mantívose por riba das mil. Porén, nunca máis de catro partidos foron capaces de obter representación na rúa do Hórreo. No relativo á abstención, esta superou o 40% en seis dos once comicios decorridos dende 1981. En 2020, ultrapasou a fronteira do 51% do censo de electores chamados a votar. Se a abstención fose partido, hai anos que tería maioría absoluta no Parlamento. Participación e voto As municipais son as que rexistran maior fluxo de participación. Seguidas das eleccións ao Parlamento de Galiza e dos comicios estatais. Moi por debaixo, as eleccións ao Parlamento europeo. Nas eleccións á Cámara de representación galega, a participación superou o 60% en tan só cinco ocasións, con picos de afluencia en 2005 (64,21%) e 2009 (64,43%). Ambos os dous comicios, de cambios no mando gobernativo do país, máis con marxes moi escasas. En 2009, o BNG perde un escano que gaña o Partido Popular, obtendo unha maioría que mantén catro lexislaturas despois. Se a abstención fose partido, hai anos que tería maioría absoluta no Parlamento galego Por outra banda, Galiza presenta unha elevada concentración de votos e escanos. En todas as ocasións, os dous primeiros partidos –Índice de Concentración de Escanos– repartiron máis do 70% dos asentos parlamentares. Unha primeira conclusión sería que as eleccións en Galiza responden a unha lóxica de continuidade, caracterizada por unha baixa participación e unha relativa estabilidade no voto. Esta axustada marxe é a que permite pensar no "voto útil", aquel que se arreda de opcións de nova creación ou con pouca implantación no territorio. Cando en 2012, un cuarto partido obtén representación no Parlamento galego, AGE, faino da man dunha cara coñecida na política do país: Xosé Manuel Beiras, portavoz do BNG no Parlamento galego desde 1985. En termos de volatilidade –votantes que modifican a súa opción de voto dunha elección a outra–, por eixos ideolóxicos, a esquerda presenta indicadores moi altos. Pola contra, o eixo da dereita mantén unha volatilidade baixa. Isto tradúcese en que no ano 2020, respecto ás eleccións de 2016, a volatilidade da dereita situouse nos 1,53 puntos, pese ao efecto "Vox", e a da esquerda nos 17,91, dificultándolle fixar estratexias e establecer alianzas. Identidade En 2016, preguntaba o CIS aos electores galegos polos principais problemas no país. A xente destacou o paro, a situación económica e a saúde. Estas tres seguen a ser, por riba da vivenda ou da corrupción, as principais preocupacións do censo sondado. Á pregunta "como ves Galiza", tanto en 2016 como en 2020, a maioría dixo vela "igual" que en anos anteriores. Aínda cando responderon, maioritariamente, que a xestión era "regular". Preguntados polo sentimento de pertenza, a maioría decantouse por "tan español como galego" e "máis galego que español". Non sendo destacábel, en ningunha anualidade, a porcentaxe de quen se sentía "máis español que galego". Con todo, a medida que a sociedade se foi tensando entre nacionalismos, os sondados foron sumando votos a "tan español como galego". Á hora de definirse ideoloxicamente, na enquisa postelectoral de 2020 do CIS, o votante galego sinalábase como 'socialista' (14,9%), 'conservador' (13,2%) e 'progresista' (11,6%). Arredor do 4% dicía ser 'feminista' ou 'ecoloxista'; un 5.9%, 'nacionalista'; cun 8.8% 'apolítico'; ou o 4,7% que se ve como 'demócrata cristiá'. Por que a xente vota o que vota? Nos gobernos centrais, a diferenza do que acontece nas eleccións municipais, onde o 76% dos concellos galegos teñen menos de 7.000 habitantes e as persoas que encabezan definen o resultado, os liderados non son o máis importante. Alberto Núñez Feijóo, por exemplo, foi gañando en popularidade a medida que ían pasando as eleccións. No 2009, á pregunta "quen lle gustaría que gañase nas próximas eleccións?", o 29,5% dos sondados polo CIS dicían que o PSdeG, fronte a un PP que obtiña o 27%. En 2020, nesta mesma pregunta, o PP obtiña o favor do 34,1% dos sondados e o PSdeG o 16,5%. En doce meses volvemos ter eleccións ao Parlamento galego. As eleccións municipais deste mes de maio, e as estatais de final de ano, son dúas citas clave á hora de fixar slogans e definir estratexias.