O Iemen camiña cara á paz

Hai tempo que as partes belixerantes no Iemen, un país separado entre os hutís no norte e unha dividida alianza anti-hutí no sur, veñen dando sobradas mostras de fatiga e son conscientes de atoparse nunha calexa sen saída. Iemen, o país máis pobre do mundo árabe e un dos máis pobres do mundo, enredouse nun conflito desde que unha coalición liderada por Arabia Saudita interveu militarmente en 2015, despois de que os rebeldes hutís, maiormente musulmáns xiítas zaidí que contan co apoio de Irán, capturaran a capital Saná e derrubaran o goberno de Abd-Rabbu Mansour Hadi en 2014. A coalición liderada por Arabia Saudita impuxo desde 2015 severas restricións no fluxo de bens cara ao Iemen e a guerra, convertida nunha “proxy war” entre Riad e Teherán, devastou a economía e a infraestrutura civil do país, cobrándose un alto prezo e desencadeando a maior crise humanitaria do planeta, de acordo coa ONU. Desde 2o15 rexistráronse 370.000 mortes e máis de 4,3 millóns de persoas tiveron que fuxir do Iemen Nestes anos rexistráronse máis de 370.000 persoas mortas, máis de 4.3 millóns de persoas desprazadas e o 80% da poboación depende hoxe da axuda humanitaria. Actualmente 17 dos 33 millóns de iemenís padecen inseguridade alimentaria, 3.5 millóns dos cales sofren desnutrición aguda, nun país onde millóns carecen de atención sanitaria. Riad quere pór fin á guerra Tras oito anos de intervención, Riad quere poñer fin a súa intervención militar, consciente de que a súa prolongada campaña non derrotará as forzas rebeldes, que controlan a práctica totalidade do norte do país e case dous terzos da poboación vive baixo o seu mando. Amais, o príncipe herdeiro Mohammed bin Salman, gobernante de facto do reino, prefire enfocarse na súa ambiciosa axenda de reforma doméstica coñecida como “Visión Saudí 2030”. A tregua iniciada en abril de 2022, patrocinada pola ONU e que se estendeu durante seis meses, foi a primeira grande indicación de que as partes semellaban preparadas para buscar unha solución a unha guerra civil cun gran compoñente internacional. E malia as repetidas violacións da tregua e a que non se chegou a un acordo para estendela tras expirar en outubro, nos últimos 12 meses asistiuse a unha importante desescalada. A comezos de abril deste ano a coalición liderada por Arabia Saudita levantou as restricións ás importacións no sur do Iemen, unha medida que seguía ao alivio das restricións para produtos comerciais no principal porto do país, o de Hodeidah, controlado polos hutís. Días despois, enviados de Omán e Arabia Saudita celebraron conversas de paz cos líderes hutís na capital iemení, nunha visita que evidencia o progreso do diálogo entre Riad e os rebeldes hutís, en gran parte grazas á mediación omaní, que vai en paralelo aos esforzos de paz da Organización das Nacións Unidas para poñer fin a un conflito que entrou xa no seu noveno ano. Liberación de prisioneiros A liberación de 869 prisioneiros a mediados de abril, tras o acordo facilitado en marzo pola ONU e a Cruz Vermella en Suiza, é a maior desde que máis de 1050 prisioneiros foran liberados en outubro de 2020, o que supón unha nova e importante medida de xeración de confianza. Entre os liberados había algunhas figuras relevantes como un ex ministro de defensa do Iemen, así como familiares dos anteriores presidentes Saleh e Hadi. Este intercambio de prisioneiros é o primeiro resultado concreto non só da mediación omaní senón tamén do trascendental acordo acadado en marzo en Pequín, co patrocinio da China, entre Irán e Arabia Saudita para restablecer os lazos diplomáticos tras a ruptura da relación en 2016 e tras anos de tensas relacións e hostilidades, que está comezando a dar froitos en Iemen e noutros lugares da rexión. O acordo de normalización entre Riad e Teherán é un paso importante e aumentou a esperanza de que o proceso de paz avance no Iemen. Mais a fin real da guerra pode estar aínda lonxe. Irán ten influencia, mais non controla os hutís, e existen outros actores, principalmente o separatista Consello de Transición do Sur (CTS), apoiado polos EAU, que non están influenciados por Arabia Saudita ou Irán. Os sauditas e os hutís non son as únicas partes nesta guerra, polo que unha retirada de Arabia Saudita do Iemen non suporá a fin da guerra. O panorama político no Iemen é moi complexo e para acadar a paz será preciso integrar nun proceso de paz amplo e inclusivo ás numerosas partes e faccións iemenís. O goberno iemení e o CTS, unha das principais forzas sobre o terreo e que hoxe ten un firme control nun bo número de provincias, teñen a súa axenda, sinten que están tendo moi pouca influencia nas negociacións existentes e non aceptarán un “acordo final” que non sirva os seus obxectivos.