Tratado de novas en tempos electorais

A primavera é tempo de eleccións. Aínda sendo conscientes das dificultades de romper cos marcos establecidos polo sistema se as eleccións veñen soas, sen mobilizacións intensas dalgún tipo, resulta importante estudar os seus resultados. Os resultados sinalan tendencias de mudanza, ou permanencia, dos valores sociais; definen a solidez ou risco á crise dos modelos políticos existentes. Historicamente eu equivoqueime moito nas miñas previsións electorais e xa non fago prognósticos en público. Asi e todo, sigo observando e comentarei algunhas das conclusións que saquei esta tempada, incluíndo o shock que aos meus bos amigos turcos lles supuxo a nova vitoria parcial de Erdogan na primeira volta, en particular polos votos de diferenza que acadou nas provincias destruidas polo recente terremoto. Un terremoto que matou a máis de 40.000 persoas, pois vivían en edificios sen a seguridade requirida e legalizados polo presidente. Os datos de Turquía iluminan sobre as motivacións non previstas da conduta humana: seguridade e paternalismo aínda que isto leve á morte e á destrución Os datos de Turquía ilumínannos sobre as motivacións non previstas da conduta humana: seguridade e paternalismo, aínda que paradoxalmente isto leve á morte e á destrución. De feito, as eleccións foron tornándose nunha das expresións máis perfectas da sociedade do espectáculo. Logo da función poden provocarse críticas ponderadas e novos comportamentos fronte á realidade, ou quedarse no número que máis gustou do artista ou da compañía. O ruído créase para estimular os instintos, aínda que a decisión de votar debera ser seria e moi responsable. No cadro electoral, cada certo tempo recibimos unha nova e sedutora oferta de política anovadora. A nova política é antes de nada un síntoma de que as cousas non van ben: a situación económica e do benestar, o sistema tradicional de partidos, o emprego, a corrupción, etc. Un conxunto de propostas rupturistas irrompen no escenario público e moitas rematan converténdose en alternativas electorais que se van consolidando. O Movemento 5 Estrelas de Italia, desde a súa orixe antisistema a un centro-esquerda dinámico, Syriza en Grecia ou Podemos en España desde a esquerda anticrise nas rúas a unha difícil supervivencia con responsabilidades gobernamentais, o Polo Patriótico colombiano como gran coalición de esquerdas motivada por conseguir a paz e reformar o país, etc. Polo xeral, a nova política é cíclica e supón unha tentativa de romper coa esquerda clásica e asentada. As máis das veces ou se minora ou se converte nun actor máis do sistema, pero sempre se acompañou de novidades nos comportamentos e nos programas (máis participación, intolerancia coa corrupción, atención aos novos, etc). Sexan benvidos os ciclos de nova política como síntoma, anda que non van durar na súa ruptirista formulación inicial. O novo fascismo Moito máis preocupante está a ser o novo fascismo ou a nova dereita dura que, articulada por redes cada vez máis globais e ben financiadas, incrementou notablemente a súa influencia nos últimos dez anos. Aquí, logo de experimentos mornos como Berlusconi ou Orban, xa se foron afirmando Marine Le Pen ou Meloni. E sobre todo o trunfo histórico de Trump nas eleccións norteamericanas de 2016 significou que o vello conservadurismo perdía atractivo para millóns de electores, que proclamaban o supremacismo, o dereito a portar armas, a desregulación fiscal e o goberno forte con poucos límites, como xeito de atallar unha suposta crise civilizatoria. Trump replicouse con Bolsonaro en Brasil e cunha extrema dereita forte en América Latina, que procura sen complexos frear a volta da esquerda ao poder en certos países. En principio, o novo fascismo global pode ser controlado por unhas institucións democráticas sólidas. Pero esta percepcion, sostida por algúns dos seus votantes ocasionais, perdeu credibilidade despois do asalto ao Capitolio en Whashington e á Praza dos Tres Poderes en Brasilia. A extrema dereita xa é unha ameaza permanente e unha mala nova na nosa vida político-electoral. Pero tamén hai boas novidades case sempre na periferia. Fronte aos intentos de hexemonización do sistema e da globalizacion uniformizadora semella que a esquerda transformadora e nacional avanza en moitos territorios. O SNP está consolidado en Escocia e o Sinn Fein xa se afirmou en Irlanda. Nestes días, agardemos que desde Bildu ao BNG, xunto con propostas un pouco menos nítidas como a CHA, o Més; Compromís ou Adelante Andalucía, consigan a través das municipais e autonómicas afianzar o seu poder e representatividade. Por suposto, reforzar un novo xeito de ollar realidade do presente e de enfrontar os seus graves problemas de forma alternativa ás lóxicas dos centros globais do poder.