ONU: de P5 a P11?

A reforma do Consello de Seguridade das Nacións Unidas (CSNU) é un tema recorrente nos debates internacionais dende hai décadas. Este organismo, establecido en 1945, ten a responsabilidade primordial de manter a paz e a seguridade mundial, pero a súa estrutura actual é obxecto de críticas pola súa falta de representatividade e eficacia na toma de decisións. A necesidade de reformar o CSNU xorde da realidade cambiante do sistema internacional, onde as novas potencias emerxentes demandan unha maior participación na toma de decisións mundiais. O Consello de Seguridade da ONU está composto por cinco membros permanentes con veto (Estados Unidos, Rusia, China, Francia e Reino Unido) e dez membros non permanentes elixidos pola Asemblea Xeral por mandatos de dous anos. Esta estrutura reflicte a realidade xeopolítica da posguerra, pero non é representativa do mundo actual e non reflicte a distribución do poder no século XXI. Cando se creou, os cinco membros permanentes representaban perto de 35% da poboación mundial. Hoxe representan 25% e espérase que a mediados de século representen 20%. Unha das principais propostas de reforma do Consello de Seguridade é a ampliación do número de membros permanentes (P5), coa inclusión de países que recollan mellor a diversidade xeográfica e económica do mundo contemporáneo. Países como Brasil, India, Xapón, Alemaña (que conforman o G4) e outros manifestaron o seu interese en incorporarse ao CSNU como membros permanentes, argumentando que a súa contribución ao mantemento da paz e seguridade internacionais xustifica a súa inclusión neste órgano de decisión. O G4 demanda un total de 11 membros fixos (P11): os cinco actuais máis outros seis. Tamén se incrementaría o número de non fixos con dous anos de mandato, actualmente de 10, a 14 ou 15 postos. O seu proceso de selección seguiría sendo o mesmo que o actual. Segundo a proposta do G4, os seis novos membros permanentes do Consello de Seguridade serán elixidos segundo o seguinte patrón: dous dos estados membros africanos e outros dous de Asia-Pacífico; un dos estados membros de América Latina e o Caribe e un dos estados membros de Europa Occidental e outros estados. Os catro/cinco novos membros non permanentes do Consello de Seguridade serán elixidos segundo a seguinte distribución: un/dous estados membros africanos e un estado membro de Asia e do Pacífico, outro estado membro de Europa do Leste e un estado membro de América Latina e o Caribe. Poder de veto Non obstante, a cuestión de quen deberían ser os novos membros permanentes e se deberían ter poder de veto segue sendo obxecto de intenso debate. Algúns argumentan que o poder de veto debe ser eliminado por completo, considerándoo unha reliquia da época da Guerra Fría que dificulta a capacidade do Consello para actuar con eficacia en situacións de crise. Outros sosteñen que o dereito a veto é fundamental para protexer os intereses dos actores máis poderosos e que calquera reforma que non inclúa a súa conservación non resultará viable. Ademais da cuestión da composición, tamén se debate amplamente sobre o seu funcionamento e os procedementos de toma de decisións. Propuxéronse varias reformas para facer o Consello máis transparente, inclusivo e receptivo ás opinións doutros estados membros da ONU e da sociedade civil. Estas reformas inclúen mellorar os mecanismos de consulta con non membros do Consello, ampliar o uso do voto público e promover unha maior participación da sociedade civil nos debates sobre cuestións de seguridade internacional. A reforma do Consello de Seguridade da ONU é un tema complexo e controvertido que segue a ser obxecto de intensos debates e negociacións a nivel internacional. Aínda que existe un consenso xeral sobre a necesidade de reformar este órgano para facelo máis representativo e eficaz, as diferenzas sobre como logralo seguen sendo un grande obstáculo para calquera cambio significativo. Non obstante, dada a importancia crucial do Consello de Seguridade para manter a paz e a seguridade mundial, é fundamental seguir traballando cara a unha reforma que reforce a súa lexitimidade e capacidade para afrontar os retos do século XXI. Calquera reconfiguración do Consello de Seguridade tería que ser adoptada de acordo co artigo 108 da Carta das Nacións Unidas, é dicir, cumpriría o apoio de dous terzos dos 193 membros da ONU e do P5. A reforma do Consello de Seguridade é unha proposta que leva décadas vindo e indo. A pesar dos comités, debates e chamadas de moitos estados membros para a reforma e ampliación do Consello, na práctica, pouco se avanzou cara a unha representación máis equitativa, inclusiva e lexítima. Quizais esteamos perto xa do límite temporal para facelo.