O Play-Doc de Tui, vinte anos exercendo de porta aberta á realidade

Vivimos rodeados de pantallas, pero a realidade segue sendo difícil de coñecer porque non se nos mostra. A hiperrealidade da que falaba Baudrillard, a substitución da realidade polo simulacro, converte nunha tarefa titánica ter acceso ao real. E non obstante o real está por todas partes: só se precisa unha mirada que saiba detectalo. E filmalo. O festival internacional de cinema documental Play-Doc de Tui (Baixo Miño) celebra, do 1 ao 5 de maio, a súa vixésima edición. Vinte anos buscando e proxectando as imaxes que permiten asomarse á realidade. "Estamos sorprendidos de ter chegado tan lonxe", declara Ángel Sánchez, un dos directores do Play Doc. "O festival estaba pensado como un evento moi específico, dedicado a un cinema moi incipiente, o cinema do real, que naquela altura atopaba moi poucas ventás de exhibición. Decidirnos por unha cidade pequena como Tui implicaba un risco e, non obstante, sorprendeunos a boa acollida. Fomos medrando e fomos aprendendo a ser ambiciosos permanecendo fieis a unha liña de traballo comprometida co cinema". As tres liñas de traballo que se marcou a organización pasaban por recuperar a obra de grandes cineastas cuxa obra, por algunha razón, non tivese a difusión que merecía; o compromiso innegociábel co cinema galego; e, finalmente, construír un evento dinámico, que non se cinguise ás salas de exhibición, senón que se expandise pola cidade atendendo a música, o cinema expandido e con obradoiros e actividades relacionadas co cinema. . "O festival ten unha identidade moi ligada ao lugar onde se desenvolve", explica Sánchez. "Tui é un lugar pequeno e, dalgunha maneira, periférico, mais tamén coa dimensión internacional que lle dá o seu carácter de fronteira e de pertenza a unha eurocidade. Daquela, esa idea de facer un festival ambicioso na programación, internacional no seu contido e realizado a escala humana, ligaba moi ben coa personalidade da propia cidade". O PlayDoc de Tui chega á súa vixésima edición Un cinema renovador Sen dúbida, unha das claves do éxito do Play-Doc está en considerar o seu público como unha cidadanía crítica capaz de abrazar unhas propostas que normalmente non aparecen na oferta do mainstream. Non debemos esquecer que nada máis e nada menos que a reverenciada revista Cahiers du Cinema dixo do Play-Doc que "a súa programación podería facer palidecer a de grandes festivais de cinema". "O ecosistema dos festivais cinematográficos da Galiza é moi variado e xoga un papel importante. Se cadra, a nosa paixón pola cinefilia obríganos a pensar en grande e obviar o feito de que estamos nunha cidade pequena. Iso permitiunos traer grandes lendas do cinema como Albert Maysles, Charles Burnett ou Artavazd Pelechia. Ese prestixio, ademais, tamén nos valeu para internacionalizar o cinema galego. Jaione Camborda, Lois Patiño, Óliver Laxe... xa pasaran polo Play-Doc antes de recibir os recoñecementos internacionais dos que foron acredores. Formouse arredor de Tui unha comunidade de creadores moi estimulante e queremos crer que o festival serviu para exercer de altofalante deste cinema e para facelo chegar a prescriptores internacionais que, dalgunha forma, fomos impulsores do que hoxe se coñece en todo o mundo como Novo Cinema Galego". A presenza galega no Play-Doc segue sendo un dos grandes alicientes do programa do festival, que este ano combina nomes consagrados como os de Lois Patiño ou Xacio Baño con outros máis novos como os de Bruno Arias. Hai filmes que tratan a memoria -como Queimar cando morra, de Inés Pintor, a Historia -como 12 de maio de 1937, de Mar Caldas-, a emigración -como a de Hugo Amoedo, Pechar caixas, abrir caixas- desde perspectivas orixinais e refrescantes. "O cinema galego segue renovándose e presentando propostas novidosas. Salvaxe, salvaxe, de Emilio Fonseca, por exemplo, dá unha visión da relación do ser humano coa natureza que mostra contradicións ecolóxicas sobre as que paga a pena reflexionar nestes tempos. Cada ano, a programación galega nos sorprende pola súa variedade temática, pola aparición de novos nomes... É moi prometedor constatar como segue activo e fresco o cinema galego, e comprobar que existen complicidades entre diferentes xeracións de cineastas". 50 aniversario: a Revolución dos Cravos centra o programa da Filmoteca da Galiza Cinema activista E o real segue aparecendo tamén na retrospectiva -a primeira en Europa- de León Hirszman. "Foi un cineasta que faleceu novo pero que resultou clave na formación dese cinema que xurdiu no Brasil ao final da ditadura, o Novo Cinema Brasileiro. É un cine político moi comprometido coas transformacións sociais do Brasil naquela altura e onde xa aparece un mozo, Lula da Silva, que tiña un papel principal nas importantes folgas convocadas polos dereitos dos traballadores. Son documentos claves para retratar os cambios naquel país e para entender de onde viña un home que logo sería clave na política latinoamericana e, en xeral, internacional. Pero Hirzsman tamén foi quen de retratar o nacemento da recuperación da música tradicional que daría lugar á explosión internacional da samba e da bossa nova". Na mesma liña, o documental restaurado As armas e o povo, asinado polo Colectivo dos Trabalhadores da Actividade Cinematográfica durante os primeiros días da Revolución dos Cravos e que, para Sánchez demostra "como o cinema pode ser un elemento activo de transformación. Non só algo que retrata o que está sucedendo, senón tamén un elemento activista". Lois Patiño reivindica a mirada activa: así é 'Marea', a exposición que o artista inaugura na Coruña Pequenas xoias Outras pequenas xoias poderán verse no festival, como as curtametraxes de David Gladwell das décadas de 1950 e 1960 ou a reconstrución do último filme de Godard realizada polo seu colaborador Fabrice Aragno E a necesaria retrospectiva de William Friedkin, que permite comprobar como o seu pasado de documentalista para a televisión deixou unha pegada nas súas películas -de French Connection a Cruising. "Para el, o retrato da realidade era fundamental e mesmo xogaba a integrar personaxes reais nos elencos para crear eses cruzamentos entre realidade e ficción que lles daba esa aproximación documental aos seus filmes de ficción", subliña o director do encontro. A realidade sempre está aí". Aloitadores pola identidade dun pobo: 'Rapa', de Alejandro Enríquez, chega aos cinemas