O Indo-Pacífico, un novo taboleiro de xogo

Nos últimos anos estase a falar cada vez máis do Indo-Pacífico, unha rexión do mundo que inclúe algunhas das maiores economías e núcleos de poboación. Porén, a súa relevancia internacional parece ser unha cousa recente. Moitos coñecerán xa a máis sonada idea de Asia-Pacífico, pero esta concepción do hemisferio oriental ameaza con caer no desuso. Tanto o Indo-Pacífico como Asia-Pacífico son o que se denomina "construcións xeopolíticas", é dicir, conceptos baseados na xeografía e nas relacións de poder dunha rexión. Pero que é o que fai que o Indo-Pacífico sexa tan importante para a política mundial? Estados Unidos versus... O Goberno estadounidense xa procurou no pasado dirixir a súa ambición estratéxica ao ámbito do Pacífico coa denominación 'Asia-Pacífico'. Así, os Estados Unidos buscaron definirse como unha "nación do Pacífico" e xustificar así a súa presenza na rexión. O Indo-Pacífico pode ser entendido, tamén, como unha declaración de intereses. A ampliación que deu paso á inclusión do océano Índico nesta concepción da xeografía está pensada non só para recoñecer a importancia crecente da India en tanto que actor rexional e global, senón para que este país poida actuar como contrapeso da China no sector máis occidental. A China, a India ou os Estados Unidos perfílanse como os principais socios comerciais de moitos dos Estados que compoñen a rexión indo-pacífica Entón, o concepto de Indo-Pacífico pode ser interpretado como unha ampliación do taboleiro de xogo para contar con máis xogadores que poidan conter o despregamento chinés. Isto pódese observar de xeito moi claro no solapamento das estratexias do colar de perlas chinés e o colar de diamantes indio. Outros países aliñados cos Estados Unidos, tales como o Xapón, Corea do Sur ou Australia, apoian esta re-conceptualización. Pola contra, o Goberno da China tense negado en diferentes ocasións a dala por válida. Comercio marítimo A rexión indo-pacífica alberga, na súa vertente oceánica, algunhas das rutas de comercio marítimo máis importantes do mundo. A dependencia enerxética que demostra gran parte dos países do leste de Asia con respecto a rexións do medio oriente e do continente africano fai que a seguridade das vías de comunicación oceánicas constitúa unha prioridade para as potencias asiáticas. Os hidrocarburos que se extraen na rexión do Golfo teñen que atravesar non só o océano Índico máis aló da India, senón tamén o Pacífico, por zonas que revisten certos perigos, como os estreitos de Malaca, Sunda ou Lombok, en Indonesia. A estes puntos dáselle o nome de 'colo de botella', e son críticos para asegurar a continuación da subministración. A maioría dos países europeos con maior relevancia internacional xa contan coa súa estratexia propia para o Indo-Pacífico. Francia foi o primeiro en facelo, xa no ano 2019. Alemaña faría o mesmo un ano despois, en 2020. No 2021, a Comisión da Unión Europea emitiu a súa propia estratexia para a cooperación no Indo-Pacífico. Todo isto serve para ilustrar a verdadeira relevancia que reviste o Indo-Pacífico na xeopolítica global. Orixes En realidade, o concepto de Indo-Pacífico non é tan novidoso como pode parecer se se analizan os titulares da prensa internacional. En 1920 o xeopolítico alemán Karl Haushofer referenciou o termo por primeira vez de forma escrita: fíxoo na súa obra Indopazifischen Raum, ou A rexión do Indo-Pacífico. Na década de 1940, o historiador indio Kalidas Nag fíxose eco desta idea. Pero, se se procura a data do nacemento desta nova tendencia que se está a vivir na actualidade é preciso remontarse ao Xapón no ano 2007. O entón primeiro ministro xaponés, Shinzou Abe, falou ante o parlamento indio sobre a "confluencia entre os océanos Índico e Pacífico". A India foi a última potencia rexional en sumarse a esta iniciativa, xa que non sería ata 2018 que o primeiro ministro indio, Narendra Modi, incluiría esta visión xeopolítica para India durante o seu discurso no Diálogo de Shangri-La. O leste de Asia é unha das rexións do mundo con maior desenvolvemento económico nas últimas dúas décadas. A China, a India ou os Estados Unidos perfílanse como os principais socios comerciais de moitos dos Estados da rexión indo-pacífica. A influencia destes xigantes económicos é tal que se fai notar fóra da zona; África é un perfecto exemplo destas dinámicas, onde a presenza de Beixín é cada vez máis sobresaínte. A rexión do Indo-Pacífico contén una parte maioritaria da poboación mundial. Tanto a China como a India son os dous países con maior densidade de poboación do mundo, e outros Estados, como Indonesia ou o Xapón, contan con núcleos urbanos importantes. Tokio, Delhi, Macao, Singapur e Hong Kong son algunhas cidades destacables neste aspecto.