Guatemala elixe presidente no medio da persecución legal ao candidato progresista

Máis de nove millóns de guatemaltecas e guatemaltecos decidirán o domingo se será a conservadora Sandra Torres (Unión Nacional da Esperanza) ou o progresista Bernardo Arévalo (Movemento Semente) quen dirixa os destinos do país nos vindeiros catro anos, nunha segunda volta marcada pola persecución xudicial contra este último e a súa formación. Na votación da primeira volta das presidenciais, o 25 de xuño, Arévalo converteuse na gran sorpresa da xornada, ao alcanzar 11,7% dos votos e acceder á segunda fase logo de que as enquisas non lle brindaran ningunha posibilidade. Ao tempo, Torres ficou con 15,8% dos sufraxios. Así e todo, o maior número de apoios foi para o voto nulo, con máis de 17%, todo isto no marco da eliminación de até tres candidaturas antes das eleccións por parte da Xustiza, que entidades en defensa dos dereitos humanos cualificaron de “exclusión arbitraria”, o que impediu a participación electoral da principal candidata progresista, Thelma Cabrera, á fronte do Movemento para a Liberación dos Pobos. Logo de que as sondaxes adiantaran que só candidaturas conservadoras ou de extrema dereita tiñan posibilidades de facerse coa Presidencia, o que permitiría profundar no que se coñece en Guatemala como “pacto de corruptos” (a unión destas formacións con militares, empresarios e narcotraficantes, que actúan desde 2019 en completa impunidade), a opción de que Arévalo se fixese co poder espertou unha reacción inmediata, ao ordenar a Corte de Constitucionalidade unha revisión completa do reconto, baseándose nas impugnacións de boa parte do resto de partidos políticos. Pouco despois, a Fiscalía Xeral fixo público que se estaba a investigar o Movemento Semente, o que rematou coa suspensión da personalidade xurídica da formación ao aceptar un tribunal a petición do Ministerio Público, que lanzou unha operación de rexistro á sede do Tribunal Supremo Electoral cando comezaron a xurdir dúbidas no órgano sobre a legalidade da medida, posto que as leis guatemaltecas prohiben que unha forza política sexa suspendida entre a convocatoria dun proceso electoral e as votacións. A xustificación para a suspensión foi unha suposta falsificación nas sinaturas que se requiren para a formación dun partido político, amais, o fiscal Rafael Curruchiche sostivo que se podía ter producido lavado de cartos, esgrimindo que ignoraba a procedencia dos fondos para pagar ás persoas que recolleron as sinaturas. Curruchiche foi sancionado polos Estados Unidos -o principal aliado do país- por crear cargos falsos para perseguir fiscais anticorrupción que intentaban investigar o presidente do país, o conservador Alejandro Giammattei, unha situación que levou a que máis de 40 membros do sistema de Xustiza e arredor de 20 xornalistas foran detidos ou tiveran que exiliarse, nunha persecución legal que alcanzou un novo nivel desde 2019, cando se expulsou a Comisión Internacional contra a Impunidade da Organización das Nacións Unidas, que descubriu “como a elite política era usuaria do sistema corrupto”, detalla Juan Francisco Sandoval, ex fiscal especial contra a impunidade. Poucos minutos despois do anuncio de Curruchiche da suspensión da forza progresista, o Tribunal Supremo Electoral certificou os resultados e ratificou que Torres e Arévalo competirían na segunda volta, após a orde neste sentido da Corte Suprema. Asemade, a Corte de Constitucionalidade revogou a suspensión do Movemento Semente mentres se estendían as protestas de organizacións sociais e sindicais contra os intentos de evitar a vitoria de Arévalo. "Ameazados" por Arévalo O certo é que esta posibilidade “causou que influentes sectores políticos e empresariais de Guatemala se sintan ameazados”, sinala Prensa Libre. Nesa liña, a quinta feira Curruchiche reiterou que “após o 20 de agosto terán que rexistrar no sistema a suspensión” de Semente, incidindo en que “non descartamos violacións de morada, non descartamos ordes de arresto, non descartamos solicitudes de antexuízo [para erguer a inmunidade de altos funcionarios] despois do 20 de agosto”. O avogado Gabriel Orellana destacou en Con Criterio que “o esforzo é entre o círculo presidencial e o Ministerio Público”, debullando que “só buscan entorpecer o proceso de eleccións, declaralo nulo e volver convocar con todo o que isto significa”. O temor a que incluso gañando Arévalo se impida que sexa investido levou a Alianza polas Reformas, que agrupa 35 organizacións da sociedade civil, a demandar á Organización dos Estados Americanos (OEA) que “preste atención ao que poida facer” a Fiscalía, alertando dunha “posíbel acción que poña en perigo as eleccións”. A propia OEA, de cariz conservador e que facilitou o golpe de Estado en Bolivia en 2019 ao difundir un informe con acusacións falsas de suposta fraude electoral, acordou con Giammattei manter a súa misión de observación até o traspaso de poderes. As enquisas prevén unha ampla vitoria de Arévalo A pesar da situación que enfrontou Bernardo Arévalo na campaña da segunda volta, a última enquisa publicada, a de Prensa Libre e Guatevisión, colócao con case 30 puntos de vantaxe sobre Sandra Torres, 64,9% de intención de voto fronte a 35,1%. O progresista imporíase incluso entre católicos e evanxélicos, grupos especialmente sensíbeis á campaña de Torres, que na súa terceira participación consecutiva na segunda volta electoral pasou definitivamente de presentarse como unha candidata progresista a conservadora, acusando Arévalo de querer legalizar o aborto e o matrimonio igualitario, así como instalar un réxime comunista, e até asinou un pacto cos militares retirados, que acumulan múltiples acusacións de violacións aos dereitos humanos. Porén, a campaña de Semente está centrada na loita contra a corrupción, e Arévalo prometeu non acabar coa prohibición do aborto e respectar os valores conservadores que atribuíu á sociedade guatemalteca, ademais de acabar coa “economía dos privilexios”. En fronte terá as que a suíza Universidade de Saint Gallen cualificou como unhas das “elites económicas máis voraces de América Latina e o Caribe”, entrementres, as cifras oficiais admiten que case 60% da poboación vive na pobreza.