O desxeo acelerado da Antártida afectará durante séculos os océanos do planeta

En 2050, e de seguir co ritmo de desxeo actual, os fluxos de auga fría do fondo do océano na contorna da Antártida descenderán 40%, desvelou un estudo de Nature difundido onte polos medios internacionais, cuns efectos que permanecerán “durante os vindeiros séculos”, afectando o clima global, a cadea alimentaria nos mares ou a estabilidade das plataformas de xeo. O aumento das temperaturas está a incrementar o derretemento do xeo no continente, achegando auga doce que diminúe a salinidade e a densidade da auga superficial, o que reduce o fluxo descendente cara ao fondo do mar e interfire coa circulación de capotamento dos océanos. Esta circulación, impulsada polos fluxos profundos das augas frías e superficiais das augas cálidas, é un dos compoñentes chave dos sistemas climáticos e transporta calor, carbono, osíxeno e nutrientes por todo o planeta. De feito, o océano Antártico concentra tres cuartas partes da produción mundial de fitoplancto, a base da cadea alimentaria mariña. Segundo o modelo do estudo, as correntes oceánicas máis frías diríxense cara a “unha traxectoria que semella encamiñada ao colapso”, asegurou Matthew England, profesor da Universidade de Nova Gales do Sur (UNSW) e coordinador da investigación. “Se minoramos o afundimento [das augas] perto da Antártida minoramos toda a circulación e, polo tanto, tamén reducimos a cantidade de nutrientes que regresan das profundidades dos océanos á superficie”, sostivo Steve Rintoul, da Organización de Investigación Científica e Industrial de Australia. Esta situación xeraría un impacto global, pois reduciría a capacidade de absorción de dióxido de carbono dos océanos e aumentaría aínda máis o potencial desxeo da Antártida ao elevarse a cifra de intrusións de auga morna na plataforma de xeo do oeste do continente. Porén, aínda hai múltiples incertezas arredor das consecuencias que xerará, afirmou John Church, da UNSW, “mais semella seguro que continuar pola vía de alta emisión de gases de efecto invernadoiro conducirá a efectos aínda máis profundos nos océanos e o sistema climático”. O coautor das últimas actualizacións do Grupo Intergobernamental de Expertos sobre Cambio Climático (IPCC) da Organización das Nacións Unidas (ONU), Alan Mix, apuntou en alusión á diminución dos fluxos de auga fría no océano Antártico que “é sorprendente que suceda tan rápido”, e fixo fincapé en que “semella que se está a pór en marcha neste momento, iso é unha nova para a capa dos xornais”. En todo caso, o IPCC aínda non incluíu no seu modelo os efectos do desxeo na circulación oceánica global, mais será considerábel, resolveu England, o que se suma á alerta emitida polo grupo da ONU na súa última avaliación, feita pública a pasada semana, de que “o cambio climático xa está a causar impactos xerais e perdas e danos relacionados nos sistemas humanos, e alterou os ecosistemas terrestres, de auga doce e oceánicos” en todo o mundo. O texto subliña que “a xanela de oportunidade se está a fechar rapidamente” se queremos garantir un “futuro habitábel e sostíbel”. Para alcanzar ese obxectivo, asociado con limitar a suba das temperaturas a nivel global a 1,5 ºC ao final deste século en comparación co inicio da revolución industrial, precísanse “mudanzas rápidas e moi ambiciosas en todos os sectores e a todas as escalas” para que antes do final desta década as emisións dos gases que provocan o quecemento global se reduzan á metade, aseverando que as accións que se leven a cabo até 2030 “notaranse agora e durante miles de anos”, conclúe o IPCC. Ao tempo, recalca que as transformacións necesarias non son posíbeis sen garantir equidade e xustiza social, “tanto entre os países como dentro deles”, e abunda en que as persoas dos Estados máis vulnerábeis ao cambio climático son as que menos responsabilidade teñen en base ás cifras de emisións. As medidas actuais non son suficientes A pesar dos distintos anuncios de ambiciosos plans para combater o cambio climático por parte dalgúns Estados, coas políticas actuais o IPCC estima que en 2100 o aumento será de 3,2 ºC. Calquera incremento de temperatura que supere 1,5 ºC implica un alto risco de eventos singulares a grande escala ou puntos de inflexión climática; de alcanzar 1,9 ºC a metade dos seres humanos podería padecer períodos con condicións potencialmente mortais, como ondas de calor, secas ou inundacións. Entre 2 ºC e 3 ºC o xeo do Ártico e a Antártida desaparecería case por completo e de maneira irreversíbel. Para evitar esta situación o organismo pon o foco sobre os combustíbeis fósiles, cuxo uso sen restricións coa infraestrutura actual xa forzaría unha alza da temperatura superior a 1,5 ºC, e exemplifica a falta de implicación institucional neste asunto, pois a cantidade de financiamento público e privado dirixido aos combustíbeis fósiles é maior que o que se dedica á adaptación e mitigación das consecuencias do cambio climático. Histórica decisión da ONU Neste sentido, os Estados en vías de desenvolvemento e os países insulares conseguiron un triunfo esta semana na súa reivindicación de que os Estados con máis recursos económicos asuman a súa responsabilidade por causar o cambio climático, ao aprobar por consenso a Asemblea Xeral da ONU unha resolución impulsada por Vanuatu na que se solicita á Corte Penal Internacional que determine “as obrigas que incumben aos Estados” no enfrontamento co cambio climático. “Describilo como o avance máis importante a nivel mundial desde o Acordo de París [na Conferencia do Cambio Climático da ONU de 2015 na que se fixou limitar o aumento a 1,5 ºC] semella exacto”, indicou Shaina Sadai, da Unión de Científicos Conscientes, que engadiu que a decisión da Corte sería unha “guía” para os tribunais estatais. Aliás, ao ter en conta que o Acordo de París non é vinculante, búscase un marco como o da Declaración Universal dos Dereitos Humanos, que preocupa a países como os Estados Unidos, que criticou a iniciativa, pola posibilidade de ter que asumir reparacións económicas pola súa responsabilidade no quecemento global. 5 graos Celsius menos na Galiza Malia que Vigo e Nova York comparten latitude, os sistemas de correntes do océano Atlántico regulan a temperatura de tal xeito que os invernos galegos son moito máis suaves que os estadounidenses. Porén, os estudos sinalan que esta corrente está a debilitarse, o que podería reducir até 5 ºC as temperaturas medias na beira europea e acelerar o aumento do nivel do océano, ameazando boa parte da costa galega.