Unha perspectiva macroeconómica da desigualdade en Galiza

Imos iniciar o artigo cunha pequena explicación sobre o cálculo do Produto Interior Bruto (PIB). O PIB é un dos grandes indicadores económicos para medir a evolución de calquera sociedade, indicando canta riqueza foi xerada nunha economía nun período de tempo determinado (xeralmente un país durante un ano). Habitualmente interprétase que se o PIB medra, a economía vai ben, e, se o PIB cae, a economía vai mal. Pero moitas veces é máis interesante analizar como evolucionan as compoñentes do PIB, non simplemente o número final. As contas nacionais de calquera economía amosan o seu PIB, e este pode ser calculado por tres métodos diferentes. O método máis habitual para presentar os datos ao público é o PIB pola vía da oferta, que nos indica o que pesa cada sector económico (xeralmente separado en primario, secundario, construción e terciario). Outro mecanismo é o PIB pola vía da demanda, onde podemos coñecer o peso do consumo privado, o gasto público, o investimento e o comercio exterior. Porén, hai un terceiro método, moi pouco habitual nos medios, que permite coñecer o PIB a partir das rendas nun país: é dicir, que parte do PIB é entregada ás persoas asalariadas, canto representan os beneficios empresariais e canto suman os impostos ao Estado unha vez descontadas as transferencias que realizan as institucións públicas (como axudas ou subvencións). O relevante son os dous primeiros indicadores: que parte da "torta" vai para as persoas traballadoras e que parte vai ao capital? Caen os salarios Podemos ver na gráfica que acompaña estas liñas a evolución para Galiza dende o inicio da crise do 2008. Como se observa, as políticas austericidas aplicadas pola Unión Europea, o Estado Español e o Goberno galego levaron a unha caída do peso dos salarios, até o punto de que no ano 2014 os beneficios empresariais por primeira vez representaron unha porción maior do PIB que os salarios. É dicir, a política económica posterior ao 2008 agravou as desigualdades entre traballo e capital en favor do segundo. Nos últimos tres anos os beneficios empresariais alcanzaron máximos históricos fronte a unha importante caída do peso dos salarios Esta situación mantívose estable até o inicio da pandemia, cunha mudanza significativa no ano 2020: a Covid provocou un importante descenso dos beneficios empresariais mentres os salarios eran sostidos por unha forte política intervencionista, cos ERTE como máxima expresión. Como consecuencia, no ano 2020 o "reparto da torta" volveu a cifras similares ás do 2009 e os salarios superaron os beneficios empresariais. Con todo, nos últimos tres anos a tendencia retornou á situación poscrise, cun crecemento dos beneficios a máximos históricos e unha importante caída do peso dos salarios. A interpretación deste fenómeno pode ter unha explicación na inflación: as empresas están subindo os prezos por riba do aumento dos seus custos, mentres os salarios se están revalorizando máis lento. Realmente esta posición empresarial ten sentido: calquera empresa que ve que aumentan os custos enerxéticos ten dúas opcións: internalizar ese custo (e, por tanto, gañar menos) ou trasladar ese aumento de custos aos prezos. Se a decisión é a segunda, pódese dar unha espiral inflacionista, porque como as empresas ven que as súas rivais están subindo prezos, tamén se animan a subir os seus para aumentar os seus beneficios. Gaña o capital Por suposto, o reverso desta situación é que as persoas consumidoras poden mercar menos ao subir os prezos. Obviamente, esta situación podería evitarse se os salarios aumentaran ao mesmo ritmo que os prezos, unha situación que na actualidade non se está producindo, cunha revalorización salarial diferida no tempo, é dicir, con descensos nos salarios reais. Esta situación pode ser atenuada temporalmente por un elevado aforro das familias derivado dos meses de peche pola Covid, que permite manter o mesmo nivel de consumo aínda con menores salarios, pero non é, para nada, unha solución a longo prazo. Ao mesmo tempo, a suba de tipo de xuros realizada polo BCE vai dificultar que o consumo privado poida sosterse mediante crédito, deixando o sistema financeiro fóra de xogo para atenuar esta situación. Polo tanto, a inflación non é un fenómeno neutral, senón que está a ser capturada por uns crecentes beneficios empresariais, mentres as persoas traballadoras volven ver como a súa capacidade de consumo tende a caer.