Desemprego xuvenil: reto pendente

Ben é sabido que unha das características definitorias do mercado laboral español é a elevada taxa de desemprego, que vén situándose dende hai décadas por riba da media da Unión Europea e a dos principais países desenvolvidos do mundo. Semella unha especie de maldición bíblica, xa que a pesar de que nas últimas décadas as fases de crecemento do PIB foron intensas a taxa de desemprego nunca logrou baixar do 6,5%. Ademais, outra característica do mercado de traballo en España é a elevada capacidade de destrución de emprego nas recesións, que leva á economía a desfacer o camiño percorrido nas expansións en termos de ocupación. A literatura económica ten dedicado moitas páxinas de traballos científicos a analizar as causas deste comportamento. Porén, non se ten chegado a un consenso sobre os motivos que están detrás desta elevada volatilidade do emprego e o desemprego. Os economistas de corte máis neoclásico achacan a situación a un sistema de relacións laborais desfasado e excesivamente xeneroso cos traballadores, o que elevaría a taxa de desemprego de equilibrio. Os economistas máis heterodoxos vinculan a evolución do mercado laboral á evolución xeral da economía, de xeito que as intensas fases de creación e destrución de emprego estarían relacionadas co ciclo económico e coa especialización produtiva da economía. En calquera caso, o certo é que o desemprego é excesivamente elevado. A pesar de que as cifras de creación de emprego son actualmente moi positivas (con récords na afiliación á Seguridade Social e o desemprego máis baixo dende a crise de 2008) a taxa de paro no conxunto do Estado aínda está en 11,84%. A cifra non só é preocupante polo que indica (a economía medra e crea emprego, pero non é suficiente para reducir a taxa de desemprego) senón polo que agocha: a incidencia do desemprego é moi desigual en función dos colectivos de traballadores analizados. Aquí atopamos outra das características do mercado laboral español: a elevadísima taxa de desemprego dos traballadores de menos de 25 anos. De feito, España e Grecia lideran a clasificación europea de taxas de desemprego xuvenil. Non obstante, é conveniente analizar con detalle os datos. Formación e inserción En primeiro lugar, cando falamos de desemprego xuvenil (traballadores de 16 a 24 anos) facemos referencia a persoas que están buscando activamente un emprego. Quedan fóra do cálculo, polo tanto, todas as persoas neste tramo de idade que están estudando e non buscan emprego (son inactivas). Segundo os datos da Enquisa de Poboación Activa, no tramo de idade de 16 a 24 anos hai 4.594.000 persoas, das que 1.862.300 (40,5%) son activas, é dicir, ou traballan ou buscan un emprego. Destas últimas, hai 518.000 persoas paradas, o que supón unha taxa de 27,5%. O desemprego xuvenil afecta unha porcentaxe relativamente reducida da poboación potencialmente activa (11,2%). Esta poboación, pola súa idade, está maioritariamente realizando actividades de formación regrada e, polo tanto, é susceptible de mellorar a súa empregabilidade no futuro. De feito, os datos da EPA indican que a taxa de desemprego vai reducíndose a medida que avanzamos nos tramos de idade. Así, a taxa do tramo de 25 a 29 cae ao 15,6%, a do tramo de 30 a 34 ao 11,6%, e a do tramo de 35 a 39 ao 9,8%. A taxa de paro da poboación de 20 a 24 anos que non rematou os estudos primarios é de 75% De todos os modos, este feito non oculta as dificultades que o mercado laboral está a experimentar para crear emprego neste colectivo, posiblemente moi vinculado a actividades de baixa ou moi baixa produtividade, en sectores intensivos en man de obra pouco cualificada. En comparación con economías semellantes á nosa en termos de desenvolvemento económico, a economía española é incapaz de ofrecer unha oportunidade laboral nestes primeiros anos de actividade. Os datos indican que este feito está vinculado aos niveis de estudos dos traballadores. A taxa de paro da poboación de 20 a 24 anos que non rematou os estudos primarios é do 75%, e a da poboación que só ten educación primaria é do 50%. O 41% dos parados entre 16 e 24 anos ten só estudos de primeira etapa da educación secundaria, educación primaria ou non rematou os estudos primarios. Semella, pois, que a solución pasa por investir na formación destes colectivos e mellorar os programas de inserción laboral. Toda actuación que pase por realizar un maior esforzo en aumentar a capacitación e as competencias deste tramo de poboación resultará nunha menor incidencia do desemprego, e mellorará as perspectivas de medio prazo deste colectivo, evitando potenciais riscos de exclusión social.