A tensión xerada polo turismo medra ante a ausencia de datos sobre o peso económico do sector

O peso do turismo na economía galega no ano 2017 (10,4%), o último dato dispoñíbel, proporcionado polo informe Impactur, realizado por Exceltur (asociación integrada por empresas do sector turístico a nivel estatal), descendeu dúas décimas porcentuais con respecto ao nivel do ano 2010 (10,6%). Á vez que o sector encadea cifras avultadas con 3,4 millóns de visitantes e 6,5 millóns de durmidas no que vai de ano (até agosto), segundo datos do Instituto Nacional de Estatística (INE), e ao tempo que se asentan as tensións de convivencia entre a poboación xeral e o fenómeno turístico, o peso do turismo no Produto Interior Bruto (PIB) galego é un dato descoñecido desde hai máis de cinco anos, sen que as Administracións se encarguen de realizar un estudo que permita analizar con certeza o impacto económico do sector. 3,4 millóns de persoas viaxaron á Galiza entre xaneiro e agosto A ausencia de estudos actuais sobre o peso do sector turístico no PIB galego impide tamén analizar o impacto real das cifras récord do Camiño de Santiago, que no ano 2022 tocou teito no número de peregrinos e peregrinas, e que este ano (até setembro) acumula máis de 363.000 persoas que recolleron a súa Compostela, ao redor de 1% máis que a estas alturas do pasado ano. Porén, en base aos datos antigos, existen serias dúbidas de que a influencia do turismo na economía da Galiza teña correlación directa co aumento do número de visitantes. Non obstante, o que si aumenta na sociedade galega é o debate sobre o modelo turístico e sobre as tensións que se xeran coas poboacións locais en asuntos como o acceso á vivenda, as infraestruturas, a convivencia ou a prestación de servizos como a limpeza ou o abastecemento de auga. Problema da vivenda A meta das rutas xacobeas, Santiago de Compostela, é o lugar onde as tensións afloraron de forma máis significativa, como recoñece a directora do Instituto Universitario de Estudos e Desenvolvemento da Galiza (Idega), Dolores Riveiro, que apunta ao problema de oferta de vivenda na capital galega, onde conflúe a proliferación de pisos turísticos e a demanda por parte da poboación universitaria. A Xunta evita apoiar a taxa turística para Compostela "O problema está máis que identificado, o que hai é que tomar decisións políticas", sinala a tamén profesora de Análise Económica na Universidade de Santiago de Compostela (USC), que considera que as Administracións deben operar entendendo que o acceso a unha vivenda é un dereito básico. Riveiro considera que a presión que o turismo exerce sobre o mercado da vivenda non se circunscribe exclusivamente a Compostela, senón que tamén se reproduce en zonas costeiras onde as poboacións locais teñen dificultades para conseguir contratos de aluguer para todo o ano, xa que a propiedade reserva os meses de verán para arrendamentos de tempada. Este problema, apunta, tamén repercute no propio sector turístico ante as dificultades en determinadas áreas, como é o caso da Ribeira Sacra, para atopar aloxamentos para o persoal laboral dos estabelecementos hostaleiros que se despraza a estas localidades en tempada alta. Taxa turística No debate da convivencia co turismo, asentouse a implantación dunha taxa turística, como a que quere impulsar o Goberno de Compostela, que deseñou unha proposta para gravar con entre 50 céntimos e 2,5 euros cada durmida nos estabelecementos. ANÁLISE | 'Turismo oxímoro', por Xabier Vázquez Pumariño Neste sentido, Riveiro recoñece que a afluencia de visitantes pode causar problemas de convivencia co impacto no día a día da veciñanza cando se concentra en determinadas zonas, como ocorre en Compostela na entrada do Camiño Francés pola rúa de San Pedro ou nas aglomeracións que se xeran en Fisterra ou algúns puntos da Ribeira Sacra que, como resalta a directora do Idega, non teñen infraestruturas de mobilidade "adecuadas" para fluxos elevados de persoas. A profesora da USC apunta, por outra parte, unha tendencia mundial de encarecemento das viaxes de longa distancia pola suba de prezos do combustíbel ou as posíbeis restricións futuras aos desprazamentos por motivos ambientais, o que podería supor un descenso do turismo internacional e un incremento das viaxes de proximidade. Futuro incerto do sector Á análise de Riveiro engádeselle o da Fundación das Caixas de Aforros (Funcas), que detecta indicios de cambio nos patróns de comportamento dos turistas que chegan á Galiza e ao Estado español, tales como axustes no gasto por persoa ou estancias máis curtas. A fundación tamén alerta da desaceleración económica na Unión Europea (UE), unha cuestión que "provoca incerteza no sector turístico". Funcas engade que o empresariado ve con "algunha inquietude" o futuro próximo polas perspectivas de desaceleración da economía da UE, a crecente competitividade do mercado turístico internacional e os posíbeis cambios nos comportamentos dos e das turistas, que "afectarían á demanda de servizos que ofrece o sector". Un deses cambios refírese á procedencia das visitas, xa que, entre xaneiro e xullo de 2019 e os mesmos meses de 2023, descendeu o número de turistas chegados ao conxunto do Estado procedentes de Reino Unido, Alemaña e os países nórdicos, que son os que gastan máis por persoa. Outro cambio é o relativo á duración das estancias, xa que as de dúas semanas redúcense en favor de visitas máis breves, de catro a sete días. As turistas do Estado "agudizan a estacionalidade do sector turístico" De consolidarse a tendencia de menor gasto e menores estancias de turistas internacionais, a Fundación das Caixas de Aforros (Funcas) lamenta que podería contrarrestar o efecto positivo da recuperación no número de viaxes sobre os ingresos totais do sector, tendo en conta que as estancias máis curtas supoñen, en xeral, menos gastos. A redución de gasto e estancias xera alerta no sector turístico Por outra parte, con respecto ao turismo de persoas viaxeiras procedentes do Estado español, Funcas sinalou que os datos evidencian que tanto o impacto de 2020 como a posterior recuperación seguiron unha pauta diferente á do turismo internacional. Así, durante o ano 2020, as viaxes interiores das persoas residentes no Estado español diminuíron, mais moito menos que as internacionais, xa que as turistas estatais non se viron afectadas polas restricións de mobilidade nas fronteiras. Con todo, até o terceiro trimestre de 2021, o número de viaxes do turismo estatal non igualou a cifra de 2019. Ademais, hai comportamentos que afectan a afluencia e os ingresos do sector turístico en función das épocas do ano. Aínda que o número de viaxes estatais durante o verán se recuperou, non ocorre o mesmo coas visitas fóra da época estival, que seguen por baixo das rexistradas en 2019 e en anos anteriores, o que "agudiza a estacionalidade do sector." No que atinxe á duración media das viaxes das persoas residentes no Estado español, detéctase un leve aumento da estancia media, de entre 3% e 6% segundo o mes, desde o terceiro trimestre de 2021 respecto á duración media durante o mesmo período de 2019.