Os conflitos da auga

Chega o mes de agosto e comezan a xurdir os bandos municipais e os anuncios de restricións no uso da auga. Un dos máis temperáns este ano foi o do concello de Barreiros, na comarca da Mariña. Neste concello, emblema da burbulla inmobiliaria, o alcalde do Partido Popular daquel momento chegou a conceder nun só ano licenzas para construír 5.800 vivendas nun municipio de arredor de 3.000 habitantes. As queixas sobre a falta de servizos como o saneamento, a dispoñibilidade de accesos axeitados ou o subministro de auga foron unha constante dende os inicios deste despropósito urbanístico. Certo é que en moitos lugares as infraestruturas para o acceso á auga e a súa dispoñibilidade non foron un criterio especialmente valorado para ter en conta a construción de novos inmobles ou mesmo a capacidade de acollida de nova poboación. O informe da ONU sobre o Desenvolvemento dos Recursos Hídricos 2020 sinala, porén, as estreitas relacións que hai entre os recursos hídricos e o cambio climático, establecendo intervencións básicas de xestión da auga para o futuro, como a protección de zonas húmidas, a agricultura de conservación e outras como o apoio a ecosistemas que axuden ao secuestro de carbono como os propios solos, freando os procesos de degradación dos mesmos, que no Estado español afecta xa a máis de tres cuartas partes dos solos. Estes días está a ter grande actualidade o debate sobre os regadíos ilegais de Doñana, que a dereita converteu nun símbolo de defensa do sector primario, tratando de agachar que nos últimos anos o nivel dos acuíferos baixou en moitas zonas máis de 20 metros, o que compromete seriamente o parque natural pero tamén a agricultura da contorna, e que as case 2.000 hectáreas de regadíos que pretenden legalizar pertencen maioritariamente a grandes corporacións, capital estranxeiro e fondos de investimento. En concreto, 2,5% dos produtores de pequenos froitos da zona acaparan 63% da superficie e case 80% do volume de auga autorizada, contribuíndo cada ano á ruína e á expulsión forzada de moitas pequenas e pequenos agricultores. A seca marca a paisaxe estival e mesmo hai vivendas con problemas de auga no verán Materia pendente En Galiza tamén se están a autorizar enormes plantacións con grandes demandas hídricas sen avaliar a dispoñibilidade de auga para afrontar o rego futuro. É o caso das plantacións de arandos baixo plástico que está a promover na zona de Castro, en Lugo, a empresa Surexport, con presenza xa en Huelva, Marrocos, Portugal ou Kenia. Segundo a revista Del Campo os arandos precisan entre 6.000 e 10.000 m³/ha de recurso hídrico, mentres, segundo a páxina blueberriesconsulting.com, o promedio da necesidade de rego podería estar en 6.000 m³/ha nas zonas do norte e do centro. En todo caso, estamos a falar de zonas, como a de Loentia, nas que xa na actualidade a seca marca a paisaxe estival e mesmo hai vivendas con problemas de auga no verán. Un caso significativo no ano 2022 foi o da localidade de Ribadavia, en que a veciñanza só tiña auga corrente dúas horas pola mañá e dúas pola tarde, e ás veces cun caudal tan baixo que non abondaba para que funcionase unha lavadora. Para a persoa visitante non deixaban de ser rechamantes as novas e importantes plantacións de vide con rego-fertilización nas partes altas dos montes próximos, espazos nos que a falta de auga en períodos de seca afecta dun xeito moito máis significativo. O promedio de perda de auga nos concellos por fugas nas canalizacións, segundo un informe de Augas de Galicia despois de analizar os datos dos 31 concellos que responderon ao seu chamamento, é dun 44%, case a metade da auga. Esta é unha materia á que cómpre prestarlle atención, ao igual que ao saneamento público, pois segundo datos da propia Xunta o 22% das masas de auga das rías non están en bo estado. Retos como o abastecemento de auga para a poboación e usos prioritarios como os alimentarios, ou estratexias para enfrontar os efectos de episodios meteorolóxicos adversos, cada vez máis frecuentes, seguen a ser en Galiza materias pendentes, sen que ata o momento poida dicirse que existe un traballo de investigación rigoroso e un deseño de medidas para os distintos sectores. Cómpre salientar que o acceso a alimentos saudables para a poboación e o mantemento dun medio rural que nos axude a mitigar e á vez combater a emerxencia climática deben ser obxectivos básicos e ferramentas fundamentais nesta conxuntura. A maiores enfrontámonos ás boutades da Xunta, dende a que non dubidan en ofrecer a nosa terra como espazo para o espolio, idóneo para proxectos con gran pegada hídrica como os de fibra téxtil, hidróxeno verde ou macro plantacións con regadío e grandes cebadeiros de cría de animais.