A apropiación do concepto de soberanía alimentaria

Este 26 de setembro tivo lugar na Cidade da Cultura de Santiago de Compostela unha reunión extraordinaria do Grupo de Organizacións da Sociedade Civil do Comité Económico e Social Europeo, baixo o lema 'Soberanía alimentaria europea: o papel da agricultura, a pesca e os consumidores'. Nos últimos tempos non é raro que mesmo grandes corporacións e entidades, que basean a orientación das políticas públicas segundo os intereses do capital nos mercados internacionais, se tenten apropiar do termo soberanía alimentaria para defender unha determinada preferencia no mercado, sen incorporar outras dimensións fundamentais do concepto de soberanía alimentaria como é a centralidade da xente pescadora e labrega no proceso ou a sostibilidade social e ecolóxica. Ameazas para o sector A aceptación compracente do peche de explotacións por parte do representante da Consellaría do Medio Rural na xornada ou a defensa da ampliación das autorizacións para o emprego de agrotóxicos como o glifosato por parte da representante da Asociación Agraria de Xóvenes Agricultores (Asaja) son un bo exemplo destas novas voces que podemos escoitar, tentando apropiarse da reivindicación do termo de soberanía alimentaria mentres defenden xusto o contrario: desprezan a produción labrega de alimentos e normalizan a cooptación da produción e distribución de alimentos por parte dun número cada vez menor de empresas, así como o modelo industrial de produción de alimentos, identificando á vez como unha das grandes ameazas para o sector calquera regulación que limite o uso de substancias perigosas para a saúde ou para o medio ambiente. Hai que lembrar, por exemplo, a gran controversia que hai actualmente entre o Parlamento Europeo e a Comisión polo uso do glifosato, con informes científicos que denuncian os seus posibles efectos canceríxinos e como disruptor endocrino. Actualmente a UE dedica 116.000 mil millóns de euros á importación de alimentos. A defensa da soberanía alimentaria vai da man do cuestionamento dos denominados acordos de libre comercio nos que se pacta de xeito antidemocrático a importación de miles de toneladas de carne, peixe ou doutros alimentos como moeda de cambio, do cuestionamento dunhas normas de competencia feitas para que as grandes corporacións obteñan materia prima a baixo prezo, aínda que supoñan a ruína das persoas pescadoras ou labregas, ou do emprego de substancias ou tecnoloxías perigosas, como os organismos xeneticamente manipulados. Alimentos e agroecoloxía O dereito á Soberanía Alimentaria –presentado oficialmente polo movemento labrego internacional Vía Campesina no Cumio Mundial da Alimentación celebrado pola FAO en Roma en 1996 como alternativa ás políticas neoliberais–, fai referencia ao dereito dos pobos, comunidades e países a definir as súas propias políticas agrícolas, pastorís, laborais, de pesca, alimentarias e agrarias de xeito que sexan ecolóxica, social, económica e culturalmente axeitadas ás súas circunstancias exclusivas. A soberanía alimentaria esixe unhas políticas baseadas na xustiza social e de xénero, ademais dun modelo produtivo agroecolóxico A diferenza de conceptos como o de 'seguridade alimentaria' ou 'autonomía alimentaria', a soberanía alimentaria non se limita a garantir o volume de alimentos necesarios para unha determinada poboación, senón que esixe unhas políticas agroalimentarias baseadas na xustiza social e de xénero, e adopta o modelo produtivo agroecolóxico. En palabras de Francisca Rodríguez, líder da organización chilena Anamuri, membro da Vía Campesina, "a soberanía alimentaria é un principio de carácter político que cuestiona o sistema capitalista en todas as súas expresións e busca a transformación da sociedade […] Non é só garantir os alimentos para todas e todos, senón tamén os nosos dereitos á auga, á terra, ás sementes e á defensa dos nosos territorios. Cando estamos falando de soberanía alimentaria estámonos referindo non só ao dereito a producir, estamos falando de dereitos que involucran a vida mesma". Durante anos os defensores da economía de mercado como gran regulador da alimentación, ou mesmo da sanidade e da xestión dos recursos naturais, traballaron arreo para que conceptos como a soberanía alimentaria, a agroecoloxía ou o principio de precaución non tivesen cabida nas principais políticas públicas. Semella que hoxe a estratexia vai máis por baleirar estes conceptos de contido, como antes o fixeron con conceptos como sostibilidade. Por favor, non lle chamen soberanía alimentaria cando queren dicir gobernos en mans do gran capital e das multinacionais.