Picasso, o artista excepcional que naceu na Coruña

Pablo Ruiz naceu en Málaga, pero non é esaxerado afirmar que Picasso naceu na Coruña. Non deixa de resultar sorprendente que os centos de biógrafos e estudosos da obra do pintor teñan pasado con tanta lixeireza polos catro anos pasados na cidade herculina (de 1891 a 1895), especialmente se temos en conta que foi aquí onde se matriculou por primeira vez nunha escola de Belas Artes e onde organizou a súa primeira exposición. A familia chegara á Coruña cando o pai do artista aceptou na cidade unha praza de profesor de debuxo, despois de que fechase o Museo Municipal de Málaga, onde traballaba como conservador. Ao contrario que os seus pais -que se viran obrigados a abandonar terra, familia e amizades e que nunca lograron adaptarse ao clima galego-, Picasso era feliz na que, nalgún momento, chamou "a cidade do vento". O primeiro ano de estancia na cidade, Picasso seguiu asistindo á escola secundaria, pero a súa falta de interese polos estudos -pasaba máis tempo castigado e enchendo compulsivamente cadernos de debuxo que nas aulas- convenceu o seu pai para permitirlle matricularse na Escola de Belas Artes. Alí seguíase un itinerario académico convencional, mais entre os seus profesores estaba o escultor compostelán Isidoro Brocos, que posuía unha mirada máis aberta sobre a arte debido ás súas estancias en París e Roma, e que exerceu unha notábel influencia no seu alumno. Un Laxeiro máis audaz e menos coñecido A primeira exposición Fóra da escola, porén, a obra de Picasso está menos axustada aos canons académicos: obras rápidas e de trazo lixeiro, polo xeral paisaxes da Coruña ou escenas da vida cotiá. Tamén se conservan as súas primeiras revistas artesanais: Azul y Blanco (unha chiscadela que facía referencia ao semanario Blanco y Negro, o máis popular da época), Torre de Hércules, A Coruña... Nestas publicacións feitas a man pódense albiscar os seus avances artísticos, así como a súa progresiva entrada na madurez. E foi tamén na Coruña onde Picasso, con só 13 anos, fixo a súa primeira exposición, nunha tenda de paraugas da rúa Real onde adoitaban mostrar a súa obra outros artistas locais. En La Voz de Galicia aparece a primeira crítica xornalística da súa obra: "a execución denota verdadeira valentía, como se os pinceis en vez de ser manexados por débil man, o fosen pola dun pintor xa experimentado". A recensión era obra de Alejandro Barreiro Noya, o mesmo reporteiro que seguiu o caso de Elisa e Marcela e que, fervoroso defensor do Estatuto de Autonomía, acabaría sendo apartado do seu posto na dirección do xornal por non dar "de forma triunfal" a noticia do golpe de Estado de 1936. Non contento con isto, quen habería de converterse nunha das grandes figuras da arte moderna conseguiu tamén na Coruña o seu primeiro mecenas: o doutor Ramón Pérez Costales -un republicano amigo de Pi i Margall, que durante a I República presentou nas Cortes unha proposta de Estatuto de Galiza que non tivo éxito- era o médico da familia e quen lle fixo os primeiros encargos a un mozo en quen soubo ver cualidades de artista. A forxa dun xenio A Coruña, en definitiva, é o lugar de formación dun artista que foi atopando alí a súa exacta técnica de debuxante, a aptitude para dominar diferentes técnicas, a ironía na caricatura e a perspicacia no retrato. Por iso non se entende o relativo esquecemento e estudo desta etapa na bibliografía dun dos artistas máis analizados do século XX. O vindeiro mes de marzo, o Museo de Belas Artes da Coruña inaugurará a exposición Picasso. Branco no recordo azul, comisariada por Antón Castro, Malén Gual e Rubén Ventureira, que quere analizar "até que punto transcendeu a época coruñesa de Picasso na súa obra de madurez". A mostra, que se enmarca na programación oficial da Celebración Picasso 1973-2023 impulsada polo Musée National Picasso-París e a Comisión Nacional para a Conmemoración do 50º aniversario da morte de Pablo Picasso, segue os pasos de O primeiro Picasso. A Coruña 1891-1895, a mostra que en 2015 reivindicaba a importancia da estancia na Galiza na obra do pintor. Nos últimos anos, algúns estudos, como Picasso azul y blanco, de Rubén Ventureira e Elena Pardo, comezan a prestarlle atención a esta etapa fundamental na formación do artista, e a celebración deste aniversario -na que ademais da exposición están previstas diversas actividades de divulgación- servirá de estímulo para afondar no coñecemento do que, sen dúbida, foi a forxa dun xenio. Seis propostas para ler a arte e a realidade O primeiro Picasso Do 20 de febreiro ao 14 de maio de 2015, a mostra O primeiro Picasso. A Coruña 1891-1895, tamén no Museo de Belas Artes da Coruña, deu conta da relevancia da estancia galega do artista na súa traxectoria posterior. Unha estudosa tan destacada como Anne Baldessari considera que é moi difícil coñecer Picasso mentres non se investigue e argumente a etapa coruñesa. E un dos seus mellores biógrafos do artista, John Richardson, considera imprescindíbel esa etapa.