Manuel Murguía volve a Compostela da man da Fundación Rosalía

Un Murguía de 27 anos, recén casado con Rosalía de Castro, dirixe desde Santiago unha instancia á Deputación de Lugo pedindo axuda para facer unha historia filosófica da Galiza. A expresión "historia filosófica" implica entender a historia como unha “acción” libre e consciente que identifica e singulariza ao noso país como parte da moderna sociedade occidental, e a esa titánica empresa dedicará a partir de entón, o resto da súa vida. O número 7 da Revista de Estudos Rosalianos Follas Novas, editada pola Fundación Rosalía de Castro, que se presentou onte na Libraría Couceiro de Santiago. "Sen pretendelo, esta publicación convértese na maior homenaxe a Murguía que se fai no centenario do seu pasamento", declara Xosé Luís Axeitos, director da revista, en conversa con Nós Diario. "Resulta sorprendente que as institucións do país non se tomasen máis en serio a celebración desta efeméride, tratándose dunha figura que, vencendo mil dificultades, perfilou un completísimo proxecto de nación". Breamo, novo punto do mapa rosaliano Un proxecto colectivo O monográfico, de case trescentas páxinas, toca todos os aspectos basilares da biografía e a obra de Murguía, comezando pola reivindicación da natureza colectiva do seu proxecto. "Cando Murguía comeza a súa Historia de Galicia non está iniciando unha obra individual de natureza académica", explica Axeitos, "está poñendo a primeira pedra dun proxecto de recuperación da nación que é, ademais, unha tarefa colectiva. En varios dos artigos deste número de Follas Novas queda ben reflectido como implica a toda unha serie de persoas do mundo das ciencias, da comunicación, da edición..., para colaborar nese labor. Un traballo colectivo no que, obviamente, tiña un papel importantísimo Rosalía, no seu empeño en devolverlle a dignidade á lingua e á literatura popular". Efectivamente, polas páxinas da revista desfilan algúns deses colaboradores: o naturalista Víctor López Seoane -Xosé A. Fraga Vázquez explica a polémica relación que mantivo con Murguía a raíz da súa participación na Historia de Galicia-, os editores Soto Freire e Compañel -cunhas notas biográficas a cargo do investigador Xurxo Martínez González-, ou Celestino Vidal, amigo e valedor de Murguía en Madrid. "O labor que realiza é titánico porque ten que loitar contra ese patriotismo imperialista español que ve como as colonias americanas van conseguindo a independencia", aclara o director de Follas Novas, "e, como reacción, identifícase exclusivamente con Castela, condenado toda vindicación de calquera outra nacionalidade distinta". Algúns dos traballos máis interesantes da revista afondan nas ferramentas conceptuais que Murguía tivo que empregar para facer fronte a aquel muro construído polo centralismo. Así, Manuel Forcadela investiga sobre os conceptos de raza e de celtismo na obra de Murguía e revela paralelismos entre a súa obra e a de Gramsci, dado que ambos caracterizan "a dominación nas sociedades modernas non só como un fenómeno económico senón tamén, e sobre todo, como un fenómeno subxectivo e cultural". Forcadela descobre, dentro dese marco, o celtismo murguiano, por exemplo, como unha tentativa de discurso contrahexemónico. Unha biografía inédita de Murguía, escrita en 1953, verá a luz en maio "O de Forcadela é un artigo importantísimo", subliña Axeitos, "porque pon de manifesto que Murguía empregaba todos os argumentos diferenciais ao servizo dun proxecto que lle puidera asegurar a consideración de nación á Galiza". Nesa liña, outros traballos afondan en aspectos que salientan a enorme dificultade do labor de Murguía. Francisco Rodríguez, por exemplo, achega reflexións sobre o concepto de Idade Media na historiografía galega e española do século XIX e da evolución do concepto de medievo manexado por Murguía ao longo da súa obra, e do esforzo que significou inaugurar novas vías de investigación que eludisen un discurso historiográfico español omnipresente. Esa loita cultural tamén aparece no artigo da profesora Pilar García Negro, que contextualiza o que talvez sexa o discurso máis relevante de Murguía -o pronunciado nos Xogos florais de Tui de 1891- á luz desa tensión entre o nacente nacionalismo galego e o españolismo. "Ese traballo de García Negro certifica que, arredor da década de 1880, Murguía comprende que o proxecto precisa dunha rama política, que non abonda coa recuperación dunha historia negada e usurpada. Nesa altura el xa ve viábel un proxecto político independente da dinámica estatal e mesmo chega a redactar un programa". As candeas de Murguía Trazos biográficos Outras pezas presentes no número de Follas Novas abordan aspectos biográficos que completan o retrato do home que foi capaz de deseñar un país: a inclusión na Historia de Galicia dunha serie de cantigas populares recollidas por Marcial Valladares (José Luís do Pico Orjais); a complexidade do tratamento musical dun texto literario (Eliseu Mera); a estirpe vasca de Murguía (Xosé Estévez); a relación familiar con Tomás Lugín Armero (Luís Miguel Fernández); ou a súa faceta pedagóxica, característica da época (Narciso e Gabriel). En todos eles se recoñece o pálpito que o levaría a embarcarse na tarefa de reconstruír a historia da Galiza como un xeito de apoiar a súa idea de definición nacional do país. A Academia revisa o papel de Murguía como pai da patria O silencio das institucións Na presentación da revista que tivo lugar na tarde de onte, a idea de Galiza e a recuperación dunha historia e dunha personalidade propia estiveron presentes en todas as intervencións. Así como os aspectos esenciais da obra de Murguía: a contribución a crear a historia da Galiza, como un relato global do seu ser, o traballo político, como dirixente do rexionalismo de orientación liberal, colocando o país no contexto político peninsular, e o proxecto de institucionalizar a cultura galega, a través da creación dunha Academia que restitíse a dignidade da lingua. Porén, Xose Luís Axeitos cre que se precisa un esforzo meirande para recoñecer en toda a súa valía a figura e o legado de Murguía, incidindo no silencio case absoluto que rodeou a data de conmemoración do seu pasamento. "É incomprensíbel que a súa figura pase tan desapercibida, sen que as institucións fagan un esforzo por lembrar, recuperar e divulgar a súa obra", di. E continúa: "Hai que ter en conta que, realmente, na Universidade aínda non entrou a historia de Galiza e que a figura de Murguía caéulles como un cadaver na porta. Entón non saben que facer, fan como que non ven. E desde logo, as institucións políticas tiñan que adoptar un papel activo e recoñecer a importancia fundamental que ten Murguía na recuperación do país. Mesmo a Academia, que foi fundada grazas a el e da que foi presidente, tiña que organizar algo coa dignidade que merece. Temos que facer un exercicio intelectual mínimo e honesto para recoñecer a extraordinaria altura da súa personalidade".