Lingua ESAD

Desde a súa creación, en 2005, até hoxe, a Escola Superior de Arte Dramática de Galicia, ESAD, vén sendo un atranco para a restauración lingüística do país e, en consecuencia, para o enriquecemento literario e teatral do mesmo. A situación social da lingua galega é ben coñecida. Coexistindo co castelán como lingua dominante, e pese a certos avances, reais uns, aparentes outros, a lingua nosa continua en proceso de disolución. Os mecanismos que poderían impedilo non entraron en funcionamento. O primeiro deles sería unha política lingüística institucional orientada á supervivencia do idioma, sendo o sistema educativo unha peza esencial da mesma. Non é esta a ocasión de analizar a relación do ensino en Galiza coa lingua desta. Centrareime só nos estudos de arte dramática impartidos pola ESAD que, despois de dezaoito anos, ofrecen datos dabondo para poderen ser estudados. Pódese dicir que o teatro en lingua galega naceu, ou polo menos aprendeu a andar, nos anos 60 do século pasado grazas á iniciativa de artistas autodidactas que foron superando as carencias dun teatro non profesional. Un dos elementos reclamados por aqueles foi a creación dunha escola superior de teatro para Galiza que se materializou na citada ESAD. Unha lingua ausente Xa as Irmandades da Fala e a Xeración Nós consideraban o teatro como un medio eficaz no proceso de normalización lingüística de Galiza. Non é esta a función primordial do teatro, mais por ser el unha arte da comunicación de primeira liña, debera recibir unha maior atención, e a ESAD debera figurar na vangarda do enriquecemento da lingua, xa que esta é a base da literatura dramática cultivada no centro. Dezaoito anos de existencia da escola demostran que non é así. Sabemos ben que o nivel do galego usado polos nosos estudantes, sobre todo os de orixe urbana, no momento de comezar unha carreira universitaria é baixo. É acaso un disparate esixirlle estudos de lingua galega á ESAD, que debera coidar coa máxima dedicación a calidade da lingua propia? Un plan de estudos sen materia que se ocupe da lingua fai pensar ao alumnado que se pode escribir unha grande obra utilizando unha lingua pobre Se reparamos no plan de estudos da citada carreira, observamos que non existe ningunha materia que se ocupe da lingua, e isto explica en boa parte a pobreza mostrada polos titulados da escola nos textos dramáticos que veñen publicando desde hai anos, e tamén nos seus traballos escénicos. Estúdase na ESAD a historia da literatura dramática, incluída a galega. Mais apenas se detectan resultados aceptábeis. Bastaría que os estudantes e os titulados da escola contactasen coa riqueza lingüística dos dramas de Otero Pedrayo ou de Cunqueiro, por darmos só dous exemplos, para seren máis prudentes á hora de publicar as propias creacións. Un plan de estudos con tal eiva fai pensar a moitos estudantes, desnortados polo delirio vangardista de certos profesores, que se pode escribir unha grande obra utilizando unha lingua pobre. Eles consideran, ademais, que un teatro de hoxe implica a "superación" da lingua usada por creadores do pasado, volvéndoa "moderna" e "urbana", ou sexa, substituíndoa polo novo castrapo que vemos con crecente frecuencia nas publicacións teatrais e nos escenarios. Plan de combate Este descoñecemento ou desprezo da lingua semellan ocultar un dos trastornos propios dos falantes en situación diglósica, o autoodio, infiltrado en Galiza até niveis insospeitados. Tan insospeitados como unha escola de teatro, sabendo que a lingua é parte esencial da súa estrutura natural, e que ademais o teatro, desde as súas orixes, vén combatendo sen descanso as anomalías sociais e políticas que aferrollan os grupos humanos. Desde a creación da ESAD, a dirección da mesma ten aducido que as causas da anomalía lingüística que comentamos son alleas á propia escola, na que a lingua galega nin sequera é a lingua vehicular, nin se lle pode esixir ao profesorado unha capacitación lingüística suficiente. Mais tamén sabemos da existencia dalgúns profesores da propia ESAD que traballan con dedicación para contrarrestaren a situación e que mesmo a teñen denunciado en declaracións e escritos públicos. E o resto do claustro? E o alumnado? Non se consideran na obriga de usaren un galego digno nun sistema que se nutre de diñeiro público? Non lles merece respecto a lingua que continua a ser falada pola maioría da poboación galega? Non son quen, en fin, de procurar, cos apoios externos precisos e pese a certos silencios inexplicábeis, un plan para combateren a eiva que denunciamos? Prefiren seguir colaborando coas accións e as omisións da Xunta de Galicia orientadas a liquidar a lingua nosa, quer dicir, a nós propios como grupo humano diferenciado, vivo?