A cultura, o 17 de maio e as eleccións municipais

O tópico indica que os concellos son a administración máis próxima da cidadanía. Mais, como todos os tópicos, ten unha parte de verdade e outra que non o é tanto. Ser, é unha administración próxima, en concellos pequenos e medianos é fácil coñecer as persoas que a xestionan, mais iso non significa que esa administración sexa ben coñecida nin que se entenda ben todo o que se fai nela e por que. Loxicamente, os nosos concellos están fervendo por motivos electorais e de celebración da nosa lingua (que tamén debería ser reivindicación), e pode ser unha boa oportunidade para observar como se fan as políticas culturais, que moitas veces son as máis visíbeis ou invisíbeis e din moitas máis cousas do que parece. Hai uns anos, puiden traballar no meu concello (Oleiros) como asesora do grupo municipal do BNG, e isto fíxome ter unha visión diferente das actividades que promoven as administracións. Cando observamos a programación de calquera ente público, tendemos a pensar que todo o que se organiza procede dunha planificación con obxectivos concretos, mais non sempre é así. A todos os concellos chegan moreas de propostas de persoas, colectivos e empresas, e tamén doutras institucións (como a programación cultural que as Deputacións ofertan aos Concellos) que facilitan moito ese traballo programador. En realidade, non son tantas administracións públicas as que teñen uns obxectivos culturais claros e definidos, e que programan principalmente en función deles. Cultura transformadora Hai concellos que teñen unha programación consolidada, como festivais de teatro ou cinema, cun obxectivo de permanencia ou de crear movemento e interese cultural arredor de certos temas. Un exemplo pode ser o festival de arte urbana de Carballo, que está a modificar a imaxe da cidade, ou o festival FIOT (Festival Internacional Outono de Teatro) no mesmo concello, que xa vai pola súa 31ª edición. O mes de maio tamén é o das Letras Galegas, que é un bo exemplo doutro tipo de programación de actividades culturais: os contidos están determinados polo autor ou autora homenaxeada, e non sempre a institución ten a necesidade de facer un esforzo para definir uns obxectivos. Se a autora é poeta, seguro que haberá recitais, conferencias sobre a súa obra, presentacións de libros sobre ela, que se ofrecerán a todos os concellos de Galiza. Asociar a normalización do idioma á cultura podía valer nos anos 80, mais hoxe en día fica ben claro que é un insulto para ambas as dúas áreas Ademais, unha cuestión moi importante, que nalgún momento puido parecer que estaba superada, mais non é así en absoluto: a política de normalización lingüística poden ser só actividades lúdicas e culturais? Sendo realistas, asociar a normalización do idioma á cultura podía valer nos anos 80, mais hoxe en día a pouco que pensemos fica ben claro que é un insulto para ambas as áreas. A promoción do idioma non pode limitarse unicamente a promover actividades culturais en galego, igual que podemos dar por suposto que a programación dos nosos concellos dea clara prioridade ao noso idioma, mais para iso non se precisa ningunha escusa burocrática. Cultura de base A outra parte de todo isto é a cultura de base, entendida no seu sentido máis amplo. Cando se demanda apoio para a cultura non institucional non se pensa só no diñeiro, aínda que tamén, e non debería ser un tabú, nin ten nada de negativo que as institucións ofrezan ese tipo de apoio. Moitas veces, trátase de facilitar acceso a locais para reunións, encontros e actos de todo tipo, mesmo de promover e facilitar a propia existencia de entidades e colectivos. Locais de ensaio para grupos musicais, ofrecer espazos na radio municipal ou implicar as entidades na programación cultural son xestos sinxelos e menos custosos, mais seguramente tamén menos "vendíbeis", que promoven estruturas estábeis e de base. A pertinencia dese apoio económico público tamén se cuestiona. O alcalde de Ourense apunta ese tema con bastante frecuencia: é lexítimo pagar a cultura minoritaria cos cartos de todas? Eu diría máis ben o contrario, aquelas manifestacións culturais que xa teñen outros medios non deberían recibir diñeiro público. Outra vez, falamos de dar medios e axudar a que exista e se manteña unha cultura que non só se basea no espectáculo dun día, xerar activismo, facer ver que a persoa interesada na súa cultura non só ten que ser espectadora dela... Todo isto, se interesa promover este tipo de participación, e se non hai só inercia.