A máquina e os maquinistas

No comezo deste ano, o goberno español escolleu A Coruña como sede da AESIA (Agencia Española de Supervisión de la Inteligencia Artificial). Granada, cidade igualmente candidata, xa formalizou tres recursos á decisión, por parte do concello, a universidade e unha asociación (exemplo do rápido que se mobilizan algúns cando consideran danados os seus intereses e da lentitude ou indolencia de institucións galegas cando se produce a enésima agresión contra os nosos). A noticia foi celebrada con alborozo e a habitual hipertrofia verbal. Servidora, como San Tomé, crerá cando ver e tocar, isto é, cando se verificaren os postos de traballo prometidos, en que número, con que permanencia no tempo e con que efeito multiplicador. De momento, reparo en dúas das palabras que compoñen a sigla. Seica se trata de “supervisar” o que producir a tal intelixencia maquinística. Que supervisará? Os donos da maquinaria? Os contidos? O destino dos beneficios? A eliminación doutros postos de traballo? O cui prodest?, en definitiva. Artificial: o adxectivo remete, como antónimo, a “natural”, e sígome perguntando: hai acaso intelixencia “natural” que sobreviva se é privada da necesaria socialización, aprendizado, formación continuada, práctica cultural dada? A tal intelixencia “artificial” non sería máis que a ampliación –humana– dunha técnica, uns saberes, unhas aplicacións e unhas manipulacións dirixidas a uns fins que non se especifican. A atmosfera informativa Mais sendo oceánica a miña ignorancia na materia, voume referir só á atmosfera informativa que se creou arredor deste fenómeno, porque é aí onde boto as mans á cabeza. Por un lado, gábanse as súas extraordinarias potencialidades e, asemade, alértase dun mal uso que se poda facer das “creacións” da máquina. Observo certo temor reverencial a valoralas ou criticalas, como se facelo nos convertese en reos de anti-modernidade e de espírito acorde aos tempos. Ninguén aclara definitivamente o penoso que resulta confundir instrumento con finalidade. Tamén ninguén repara en como seguimos sendo bípedes humanos dependentes dun tempo pautado en 24 horas dun día, 7 dunha semana... e así sucesivamente. Quer dicer: o tempo humano é limitado, é finito, e non vexo moita compatibilidade entre unha práctica da “humanidade” tradicional e a abdución que provocan as pantallas como alimento da (in)formación. Está máis que demostrada a súa potencia adictiva, como está máis que demostrado que non é o mesmo ler en papel ou contemplar unha obra artística en directo que facelo a través da imaxe reproducida. Ora ben, o que me causa hilaridade –por non dicer indignación– é a tranquilidade ou a inxenuidade con que se anuncia que a máquina é capaz de producir textos literarios “ao estilo” de Rosalía de Castro ou de calquer outro autor. Vexamos o enxendro de ChatGPT de que se afirma o tal “estilo” rosaliano: “Os emigrantes galegos / na diáspora do século XXI / levan consigo a saudade / e a lingua da súa terra natal. / A lonxe da familia e amigos, / buscan un futuro mellor / mentras añoran as praias / e as montañas de Galicia”. Sen comentarios. Causa hilaridade a tranquilidade con que se anuncia que a máquina é capaz de producir textos literarios O que me chama a atención non é o produto da máquina, senón que alguén pense que isto é literatura. Que idea se ten da arte literaria? Talvez que consiste en xuntar palabras dun xeito desusado ou que pareza bonito? Alguén se parou a pensar no que hai detrás e ao lado dunha obra literaria de calidade, de calquer clásico? De como a arte non ten nada de reprodutivo e si de diálogo do autor consigo mesmo e co mundo? Só se me ocorre como vinga reproducir algúns dos pratos da ementa ou menú que incorpora Rosalía de Castro no capítulo XXIII da súa maxistral novela El caballero de las botas azules (1867) –cuxa leitura recomendo vivamente–, todos eles ao estilo, mesmamente, da estupidez que a escritora combate: “Esperanzas de aire”, “Pechuguillas de dama, en salsa a lo jefe”, “Pollos al amor, salteados”, “Cangrejos a lo ministro”, “Escombros a lo ama de casa”, “Caracoles al diputado”, “Revueltos a la moderna”, “Pasteles de banquero”, “Pepitorias a lo editor”, “Agujetas clásicas de limón, a lo literato”, “Mermelada de general”, “Manzanas infernales”... Xustiza poética de quen oferece o disparatado banquete, simétrico da high life madrileño-española do ecuador do XIX. As grandes compañías tecnolóxicas están a despedir miles e miles de traballadores. Sobran. Como sobra a Humanidade magoada e como sobran as humanidades (que, non por casualidade, así se chaman) neste mundo robótico e mecanizado. Quen fala do lucro do maquinista?