Reboiras, o corazón dunha xeración feito cinema

Na madrugada do 12 de agosto de 1975, 300 axentes, din as testemuñas, cercaron o barrio ferrolán onde Xosé Ramón Reboiras Noia se atopaba xunto a Elvira Souto e Lois Ríos preparando publicacións sindicais para as e os traballadores das Pontes. Souto e Ríos lograron salvarse aquela noite, mais Reboiras non. Recibiu tres disparos á altura de onde agora se atopa o portal do número 27 da rúa da Terra, daquela un edificio que hoxe xa non existe. Após 45 anos, a longametraxe documental Reboiras. Acción e corazón recupera a memoria de Moncho Reboiras por medio dos testemuños de 29 persoas que o coñeceron de primeira man e compartiron con el inquedanzas e activismo político. A obra achega un retrato de Reboiras desde moitos ángulos e mostra unha persoa comprometida e alicerce fundamental do impulso e dinamización das frontes de actuación do nacionalismo na clandestinidade, desde o sindical e o cultural até o estudantil ou o labrego. Reboiras foi chave na construción dun movemento sindical galego, a través das mobilizacións obreiras de Vigo no ano 1972, que cristalizaron pouco despois no Sindicato Obreiro Galego, xerme da actual Confederación Intersindical Galega (CIG). "Reboiras traballou para que ningún sector social quedase orfo de alternativas sociopolíticas para defender os seus intereses e fíxoo con todas as dificultades que a represión franquista exercía", explica o director do filme, Alberte Mera. Salvador Puig Antich, este último retratado no filme Salvador, Mera atribuiuse a tarefa de facer o propio coa historia galega. Arredor da Galiza Nado en Imo (Dodro), onde o equipo entrevistou o seu irmán, Manuel Reboiras, e á súa curmá, Lita Martínez, para coñecer a personalidade do protagonista desde a súa infancia, Reboiras trasladouse sendo neno ao barrio de Teis, en Vigo; onde a súa familia abriu o bar Noia converténdose nunha das moitas que deixaron e deixan o rural na procura de oportunidades laborais. A cidade olívica serve de pano de fondo para varias das entrevistas que testemuñan os primeiros pasos de Moncho no movemento asociativo cultural e sindical. É nesa mesma cidade onde se involucra na Asociación Cultural de Vigo. Este importante momento reconstrúese mediante as palabras de Maribel Boubeta e Luís Pérez Rivas, este último responsábel con Reboiras da Fronte Cultual, que procuraba coordinar múltiples entidades que se estaban a crear no país para difundir a cultura e a realidade galegas, así como servir para a acción política e sortear, baixo o acubillo cultural, a censura e problemas coa policía. Boubeta relata ademais o paso de Moncho á clandestinidade e cando comeza, en consecuencia, a camuflarse baixo perruca e bigote, co que logra un novo aspecto para sortear a policía, un rostro co que será coñecido máis tarde en murais e carteis. Despois de Reboiras Tras o 12 de agosto, moitas e moitos militantes na UPG foron detidos, interrogados e torturados polo réxime franquista. Así o narran no documental Marisa Vázquez , Xoán López 'Lito', Manuel Fernández 'Remesar' e Xosé María Brañas, quen viviron na cadea a morte de Franco e continuaron presos mesmo despois da primeira amnistía. Outras, como Elvira Souto ou Xosé Moa, conseguiron exiliarse en Portugal, onde xa estaba Margarita Ledo porque tamén ela se vira na obriga de pasar á clandestinidade. O documental conta tamén co valioso testemuño de Nemésio Barxa, o avogado que anos despois do 12 de agosto de 1975 conseguiría probar o asasinato a mans da policía de Reboiras ao acceder por primeira vez aos informes forenses e policiais. Reescribiría así a historia, con xustiza, e abriu a porta a que en 2009 se lle outorgase a condición oficial de vítima da ditadura. Co testemuño de todos eles, Alberte Mera constrúe un final aberto, no que o foco xa non está posto nunha única persoa e nun único acontecemento, senón en toda unha xeración de galegas e galegos "que construíron as bases dun movemento de liberación nacional e social". Onde ver Reboiras.Acción e corazón O documental proxectarase por primeira vez o sábado 8 de agosto en Imo, na parroquia natal de Reboiras, no concello de Dodro. Será un pase especial, reservado para a veciñanza e a familia Reboiras e o equipo do filme, co que se poderá interactuar após a proxección. Despois diso poderá verse en diferentes salas da xeografía galega das que a primeira será Duplex Cinema de Ferrol o 12 de agosto, no mesmo día e lugar en que foi asasinado Moncho Reboiras. O Cinema Numax de Santiago de Compostela acollerá as proxeccións dos días 13 e 14 de agosto e contará coa presenza de Alberte Mera na sala, quen dialogará co público despois do visionado. Durante a primeira fin de semana de setembro poderá verse nos Cinemas Codex de Lugo e chegará ao Forum Metropolitano de Coruña o día 9 do mesmo mes. Reboiras. Acción e corazón formará parte da programación do Festival Primavera do Cine de Vigo onde se realizará unha exhibición especial a sexta feira 18 de setembro coa presenza do director. Despois diso haberá unha proxección o día 3 de outubro en Ponteareas e outra en Pontevedra en novembro. A información sobre as proxeccións será difundida a través das redes sociais da Fundación Terra e Tempo así como na páxina web do filme: www.reboiras.gal. Na pel de Reboiras O actor Daniel Celester foi o encargado de dar vida a Reboiras nas secuencias de ficción. A pesar da súa curta idade (26 anos, un máis dos que tiña Reboiras no momento da súa morte) conta xa cunha ducia de pezas teatrais e outras tantas aparicións en televisión, logo de graduarse na Escola Superior de Arte Dramática de Vigo en 2017. O intérprete relata a responsabilidade de representar a Reboiras na gran pantalla e confésase impaciente por ver o resultado. —Esta é a primeira vez que encarna un personaxe histórico. Resultou complicado preparar o papel? Impón moito dar vida a alguén que existiu hai tan pouco tempo e que, polo tanto, hai moitas persoas vivas que o coñeceron e que non poderán evitar compararte con el. Tamén foi complicado polo tema de non dispor de material filmado de Reboiras. Os referentes eran escasos e tivemos que construír o personaxe a partir dunhas poucas fotografías e os testemuños de quen o coñeceu a medida que Alberte foi facendo as entrevistas. —Como se sentiu interpretando a Reboiras? Para min é unha honra e só espero que o meu traballo estea á altura que require o encargo. Que eu acabase facendo este papel foi unha coincidencia moi bonita, pois un par de días antes de que Irene Pin [axudante de dirección] mo propuxese polo meu parecido físico eu topara co crowdfunding deste filme e fixera unha doazón, precisamente porque me pareceu un proxecto moi necesario que me apeteceu apoiar. O retrato que temos de Moncho con bigote é un disfrace que lle servía para ocultar a súa imaxe. É de xustiza coñecelo como era realmente", explica Mera —Que recordo ten da rodaxe? Houbo momentos duros, especialmente a última xornada, na que gravamos a persecución e asasinato de Reboiras. Son escenas crúas que requiriron de moito esforzo mental para chegar ao resultado que buscabamos. Lembro o momento de acabar como unha auténtica liberación. Malia isto, o sabor de boca é estupendo. Recordo con agarimo a primeira das xornadas de gravación, en Arzúa, de onde é a miña familia, e moitos momentos de compañeirismo co equipo.