Fernando Blanco. Volver á orixe

O lugar de traballo de Fernando Blanco reflicte a súa produción. O estudio, actualmente na Cidade Vella da Coruña, conta con dúas portas, que abren a cadansúa rúa. Por unha entrada accédese ao espazo de arquitectura, protagonizado por unha gran mesa con ordenadores e planos empapelando as paredes. Pola porta oposta, éntrase nunha sala con pinturas colgadas e apoiadas no chan, hai esculturas nos currunchos e penduradas do teito. Aínda que tamén se ven anacos do que poderían ser esculturas xunto aos planos, e material de debuxo onde as pinturas. No estudio mestúranse arquitectura, pintura e escultura desdebuxando a fronteira entre as materias. O pasado mes de novembro organizouse na cidade unha xornada de portas abertas de artistas locais. Con tal motivo, os ferros de Fernando saíron á rúa. Aproveitamos a ocasión para falar con el dunha longa carreira interdisciplinaria, da que vén de ser publicada unha recompilación da súa obra arquitectónica. Fernando naceu no Carballiño en 1947, aínda que de neno era moi diferente a como é agora. "A vila era unha rúa central que foi crecendo, pero houbo un tempo marabilloso na miña infancia, que aínda recordo. Era unha beleza, había unha cantería vilega de moito valor. O Carballiño era onde ía a xente de aldea para darlle a posibilidade de estudar aos fillos". El foi un deses nenos que tivo a posibilidade de estudar. Comezou Arquitectura en Madrid, pero ao pouco cambiaría por Barcelona. "Era pleno franquismo, non había información do que sucedía fóra. Barcelona supuña unha apertura a Europa. Foi un tempo de cambio na universidade, marcharon os vellos mestres e viñan novos profesores. Aínda que o importante para min foi o autodidactismo. Xuntabámonos cinco e traballabamos día e noite nos proxectos, montamos a nosa república. Alí descubrimos a paixón pola arquitectura". Viaxes Vivindo nunha ditadura pechada en si mesma, viaxar era a única maneira de coñecer o que sucedía fóra, tanto no artístico coma no político. Xa de moi novo, aínda estudante, emprendeu unha viaxe polo continente. "Percorrín Europa no verán do 68 facendo dedo. Parei en Xenebra, de camiño de volta, estiven traballando cuns arquitectos. Aínda que daquela non sabía que era unha viga, tratáronme moi ben. Encargábame de facer debuxos paisaxísticos. Chamábanme o anarquista español". Xa como arquitecto, nos 70, volta para Ourense, onde traballa xunto a Chus Blanco. Aínda que era un estudio comprometido social e politicamente durante a ditadura, non lle faltaba traballo. "Era o tempo do retorno da emigración europea á Galiza, moitos da miña xeración. Sobraba traballo. Moitos volvían para facerse as súas casiñas e outros para especular, como lle sucedeu ao Carballiño". Nese tempo, a pesar de ter traballo a esgalla, apareceulle a oportunidade de marchar e estivo dous anos de cooperante no Ecuador. "Marchei cando estaban enterrando a Franco, e de volta o país cambiara moito. Pero o que máis cambiou fora eu. Descubrín Latinoamérica, outra maneira de pensar, moito máis aberta, con máis interese vital. Ao reintegrarme notaba todo moi teso e opresivo". Regresará a Latinoamérica, anos máis tarde, centrándose daquela no traballo de pintor, residindo en México e Brasil. "Sempre tiven interese na arquitectura popular. Estiven patrullando un tempo polas aldeas, levantando planiños e debuxando parroquias. Descubrías economía de medios, a naturalidade no facer", afirma Blanco Referentes Aínda que contaba con arquitectos de referencia, dende moi novo tivo interese pola arquitectura sen autor. "Tivo que ver coa experiencia latinoamericana, mais sempre tiven interese na arquitectura popular. Estiven patrullando un tempo polas aldeas, levantando planiños e debuxando parroquias. Non había información. Agora hai moito publicado, pero daquela só Coderch ou Carlos Flores falaban diso. Descubrías a economía de medios, a naturalidade no facer. Algo que consome a mínima enerxía, como unha árbore ou a mesma natureza. Todo iso lévate ao pre-humano. Así descubrimos a casa dos nosos pais. Nos primeiros encargos tratabamos de convencer aos clientes de restaurar, cando daquela non era normal, o paisano tiña a memoria da miseria asociada á casa e querían unha nova". Este interese desenvolveuno de forma práctica, conta con varias intervencións en arquitectura popular. A casa Arístedis é un bo exemplo. "A casa estaba en ruína, só tiña tres muros en pé, ao reconstruír a esquina ocorréuseme facer un patio interior. Pechámolo con permeabilidade, xogamos coa liviandade dun material pesado, cun prefabricado. Chámolle prefabricación aos elementos pequenos que sumados constrúen algo maior. Aquí usei postes de viña para facer a celosía de pedra". As obras de Fernando destacan pola presenza da masa, traballa moito con formigón (como no centro de saúde de Castro Ribeiras de Lea ou na bodega Viña Meín) como con pedra (como no saneamento do río Louro ou na casa circular no Grove), material desprezado por moitos modernos. Pola contra, tamén ten experimentado con arquitectura lixeira. Mostra diso é a mítica Sala Nasa de Santiago que deseñou nos 90 ou o concesionario Renault dos 70. "Cando deseñei a Renault non coñecía o mercado de Mélnikov. Logo lin moito dos soviéticos. O construtivismo ruso foi un movemento radical, xermolo da modernidade. Arquitectura renovadora, aínda que comprometida coa arquitectura popular e con vontade de non-autoría. Ademais, contaban cun programa artístico, social e político. Era un soño utópico que eu aínda teño: a revolución". Un dos poucos monumentos de homenaxe á xeración Nós, situado no campus de Ourense, da súa autoría, tamén sufriu un ataque. "O campus tiña un urbanismo nefasto, así que deseñei unha praza redonda e un estanque para a escultura, como un mundo propio. Logo fixeron unha reforma que mellorou o campus, pero destruíron a praza que fixera, sen chamar sequera". Polémicas Próxima á inspiración construtivista é unha escultura envolta en polémica, posto que co cambio de Goberno da Xunta acabou tirada no lixo. Foi un monumento homenaxe ao 25 aniversario do Parlamento galego. "Estaba inspirado en Tatlin, na ascensión elíptica, no ADN. Tiña un sentido progresista da forma e intención crítica contra o peche do Parlamento. O xardín do parlamento debía ser público e por iso puxen a escultura asomando polo valado". Por desgraza, non é a única escultura maltratada. Un dos poucos monumentos de homenaxe á xeración Nós, situado no campus de Ourense, da súa autoría, tamén sufriu un ataque. "O campus tiña un urbanismo nefasto, así que deseñei unha praza redonda e un estanque para a escultura, como un mundo propio. Logo fixeron unha reforma que mellorou o campus, pero destruíron a praza que fixera, sen chamar sequera". Na súa vila natal outra escultura rematou no lixo, a "Danza da árbore", que construíu nos 80. Formaba parte dun proxecto máis ambicioso de ordenar un espazo público con pezas arquitectónicas, moi avanzado para a época, que tampouco se puido completar por conflitos cos veciños. "Estivo a escultura 20 anos nun espazo detrás do concello. Desmontouse para buscarlle un novo sitio, pero nunca se deu continuado e acabou no lixo. Por presión, fíxose unha versión nova o ano pasado, levantada agora nas aforas da vila. "Pasaron 40 anos entre as dúas esculturas. Resulta que cos anos acábome copiando a min mesmo". Experimental Ante a falta de sensibilidade coa arte manifestada por unha parte da sociedade, Fernando desenvolveu tamén unha carreira para sementar cultura, sendo profesor en diferentes lugares: Ecuador, Coruña e Guimarães. A primeira foi de moi novo, en Ecuador, cun enfoque moi práctico, ao modo americano. A experiencia na Coruña foi a máis longa, dende o 86 ata a súa xubilación. A experiencia de Portugal tivo un enfoque máis experimental. "Foron seis anos moi intensos. 30 alumnos traballando día e noite. Había discusión, criticábanse entre eles, había diálogo entre os estudantes. Traballábase o abstracto, o concepto, volver ao primixenio. Logo, aos catro anos, comezouse a institucionalizar, e xa se copiaban uns os outros, aparecían os defectos de estilo". A experimentación tamén o acompañou no campo artístico. No período en que Fernando tivo o estudio en Compostela, durante os 90, fixo unha serie de propostas irónicas para o Xacobeo 93. Unha delas consistía en anegar a praza da Quintana. "A idea era criticar a espiritualidade forzada de darlle pulo ao Camiño de Santiago. Cando en realidade de espiritualidade non tiña nada, era un simple movemento turístico". Comenta Enrique Conte, coautor da proposta: "Ao ver as ringleiras de xente en chándal entrando pola Porta Santa, como se fose unha proba deportiva, pensamos que anegando a praza daríaselle unha espiritualidade maior. Ter que mollarse, como nas beiras do Ganxes". Ambos víronse sorprendidos pola transcendencia da idea. "Nós nunca pensamos en facelo, era unha proposta utópica e irónica, pero tivo moitísima divulgación, dábano por feito e nós non". Outra proposta irónica coetánea foi a de facer miradoiros pola cidade en forma de aureola, para santificar toda a cidade. Coroando o estadio de San Lázaro, por exemplo. Tras máis de 40 anos, conta con moitos proxectos que quedaron en papel, como o proxecto de anegar a Quintana. Aínda que xa xubilado da universidade, continúa traballando en facer realidade novos proxectos, posto que é a súa maior paixón. "Recortes" A pesar de ter unha obra tan dilatada e interesante, non é un autor moi coñecido, posto que en todos estes anos non se preocupou por publicar, interesáballe máis facer as cousas que contalas. Por sorte, o tamén profesor en Guimarães, Luís Gil Pita, vén de reparar esa ausencia editando o libro Recortes. Luís recompilou o traballo, fundamentalmente arquitectónico destes 40 anos, aínda que, como en toda a súa produción, mestúranse escultura, pintura e docencia. Inclúense unha serie de textos antigos do autor, revisados, e outros inéditos de amigos ao redor da súa obra. Para o arquitecto, a publicación supuxo unha sorpresa: "Descubrín co libro, ao ver cousas feitas hai 40 anos, que aínda teñen valor na actualidade. Pensei que cos anos evolucionaría moito, e non. Teño a sensación de non ter evolucionado. Sempre confías en novas revelacións ou descubrimentos, mais parece que o que percibo cos anos son as confirmacións, ou sexa, que estás no certo. O tempo reafírmate". O deseño do libro é obra do estudio Desescribir, destacan as seis portadas diferentes coas que conta. Estas son, precisamente, recortes da última obra pictórica de Fernando: dous gravados superpostos de formas semi-abertas e semi-pechadas directamente realizados nas pranchas de impresión.