Catalunya. Un espello para o fúbol galego?

Minuto 17 e 14 segundos de partido entre o Fútbol Club Barcelona e o Real Madrid, correspondente á décima xornada do campionato ligueiro. O público, que ateigaba o Camp Nou nun 'clásico' por primeira vez desde o inicio da pandemia, prorrompe en cánticos repetindo ao unísono varias veces aquilo de "in, inda, independència". Desde hai xa varios anos, cada vez que o Barça disputa un encontro como local, as seareiras e seareiros expresan -de modo case unánime- o seu anhelo de independizarse do Estado español lembrando o asalto das tropas borbónicas á cidade de Barcelona. Ademais, adoitan engalanar as bancadas con pancartas que mostran mensaxes como "Welcome to the Catalan Republic", "Independència", "Spain, sit and talk" ou "Catalonia is not spain". Ese apoio ao movemento nacionalista non é exclusivo da afección do Fútbol Club Barcelona, pois as sucesivas directivas blaugranas comezaron a identificarse máis e máis co mesmo xa desde antes da morte de Franco. O ditador aínda gozaba de boa saúde en 1968, ano no que o presidente Narcís de Carreras acuña no seu discurso de toma de posesión a histórica frase "més que un club", que desde entón define a transcendencia social dun Fútbol Club Barcelona que non tardaría en recuperar o catalán como o seu idioma oficial, a senyera como parte do seu escudo e a súa condición de símbolo do país, como recoñeceu o president Josep Tarradellas en maio de 1979: "O Barça gañou [a Recopa de Europa] por Catalunya. Agora o que queremos é o Estatut!". Esta posición dunha institución tan importante en Catalunya como é o Fútbol Club Barcelona foi cuantificada nun informe encargado en 2014 polo Gabinete español, que por aquel entón presidía Mariano Raxoy, chegando á conclusión de que influía á hora de configurar unha posición a prol da independencia en arredor de 40% do electorado No século XXI, e máis concretamente desde o acceso á presidencia de Joan Laporta en 2003, o club deu un paso adiante máis e identificouse abertamente co independentismo, apoiando o referendo de 1 de outubro de 2017, denunciando nun comunicado o encerro dos presos políticos cataláns ou cedendo as súas instalacións para eventos con indubidábel carácter político como o 'Concert per la Llibertat'. Esta posición dunha institución tan importante en Catalunya como é o Fútbol Club Barcelona foi cuantificada nun informe encargado en 2014 polo Gabinete español, que por aquel entón presidía Mariano Raxoy, chegando á conclusión de que influía á hora de configurar unha posición a prol da independencia en arredor de 40% do electorado. Tal é o peso do fútbol na construción das identidades nacionais. Ademais, o Barça non está illado nesta loita, pois moitos outros clubs dentro de Catalunya -coa principal excepción do segundo equipo do país, o Real Club Deportivo Español- adoptaron expresa, pública e institucionalmente unha postura similar á blaugrana, casos de Girona, Olot, Sabadell, Lleida ou Llagostera. Iconas como Xavi Hernández e Gerard Piqué tamén expresaron o seu apoio -aínda que con matices- ao procés. Tamén outros futbolistas de elite como Sergi Roberto e Carles Aleñá abrazaron publicamente a causa catalanista, o mesmo que lendas estranxeiras do fútbol catalán como o dianteiro búlgaro Hristo Stoichkov e o maior ídolo na historia do Barça tanto como técnico como xogador, o neerlandés Johan Cruyff. Porén, a vinculación do fútbol co nacionalismo e mesmo co independentismo non se circunscribe aos equipos e ás súas afeccións. Tamén os xogadores e adestradores profesionais se significan, en maior ou menor grao. O caso máis paradigmático é o de Pep Guardiola, ex futbolista do Barcelona e actual técnico do Manchester City da Premier League inglesa. Din os que foron compañeiros do de Santpedor na súa etapa como xogador que, a pesar de ser case 50 veces internacional por España, no eido privado nunca ocultou as súas ideas políticas, que saltarían á luz pública unha vez que colgou as botas. Desde entón, o lazo amarelo converteuse no inseparábel toque de cor das súas solapas, e nas roldas de prensa de toda Europa deixa claro con frases como "Catalunya é a miña patria e Catalunya non é España" a súa condición nacionalista e independentista. Non é o único. Iconas como Xavi Hernández e Gerard Piqué tamén expresaron o seu apoio -aínda que con matices- ao procés. Tamén outros futbolistas de elite como Sergi Roberto e Carles Aleñá abrazaron publicamente a causa catalanista, o mesmo que lendas estranxeiras do fútbol catalán como o dianteiro búlgaro -e ex técnico do Celta- Hristo Stoichkov e o maior ídolo na historia do Barça tanto como técnico como xogador, o neerlandés Johan Cruyff. Con todo, o máis claro sempre foi Oleguer Presas, defensa central de conxuntos como Barcelona e Ajax de Amstertam que, como o galego Nacho dez anos antes, rexeitou en 2005 a posibilidade de defender as cores do combinado español por non sentirse "representado" por unha selección que lle xeraba "rexeitamento" e "aversión". As directivas dos principais clubs do país -Celta, Deportivo, Lugo, Pontevedra, Rácing de Ferrol...- nunca se significaron politicamente a prol da Galiza como nación, e moito menos da súa independencia A importancia da federación e dunha selección nacional O panorama descrito até o de agora contrasta radicalmente co que acontece na Galiza. As directivas dos principais clubs do país -Celta, Deportivo, Lugo, Pontevedra, Rácing de Ferrol...- nunca se significaron politicamente a prol da Galiza como nación, e moito menos da súa independencia, alén de detalles puntuais como o tríscele que loce o Celta ou a camisola coas cores da bandeira galega que viste o Dépor desde hai uns anos. Este panorama contrasta co defendido por un sector non pequeno das súas afeccións, que sempre axitan a bandeira da Patria en Balaídos, Riazor ou o Ángel Carro para tratar de animar os seus futbolistas. Este último colectivo tampouco tomou unha posición ao nivel da dos seus homólogos cataláns, coa excepción do devandito José Ignacio Fernández 'Nacho', un dos mellores laterais esquerdos do seu tempo, quen en novembro de 1995, logo de que o seleccionador español -Javier Clemente- sinalase publicamente o seu nome como un candidato a ser convocado para participar na Eurocopa de fútbol de 1996, deixou moi clara -na lingua galega na que sempre se comunicaba- a súa negativa ante as cámaras da Televisión da Galiza: "Nin me interesa nin me apetece". Sen chegar á rotundidade do carreileiro focego, hai apenas un ano outro galego, que curiosamente se desenvolve na súa mesma posición, Angeliño, esquivou non sen certa retranca desde Alemaña -onde triunfa como unha das estrelas do Red Bull Liepzig, semifinalista da pasada edición da Liga de Campións- a pregunta de se a selección española era "un soño" para el, respondendo que o seu auténtico soño era "marchar para A Coruña e xogar no Dépor". Máis dolorosa resulta a comparación con respecto ao compromiso da Federación de Fútbol e á selección nacional. Se na Galiza o organismo responsábel do fútbol do país está controlado por un barón do Partido Popular -Rafael Louzán- e, antes que el, por un alcalde do Partido Socialista, José García Liñares, polo contrario, en Catalunya, na federación -deixando a un lado os escándalos de corrupción económica dos que non está máis salpicada que a súa equivalente galega- existe un indubidábel soporte da acción nacionalista, como demostrou o 14 de outubro de 2019 suspendendo todos e cada un dos partidos previstos nesa fin de semana en territorio catalán como mostra de repulsa pola sentenza do procés. "Como federación deportiva máis importante de Catalunya, decretamos o paro de toda a actividade federativa, tanto na sede central como nas delegación territoriais, en solidariedade cos políticos e actores sociais cataláns condenados e coas súas familias", sinalou a Federación Catalá de Fútbol (FCF), engadindo que, desde o seu punto de vista, "a única vía de solución da actual situación en Catalunya pasa pola democracia e o diálogo entre todas as partes implicadas". A maiores, desde a FCF levan promovendo de modo case ininterrompido xa desde a época da Transición española a disputa dun partido anual -chegando a ser dous nun mesmo exercicio, como aconteceu en 2002, 2004, 2006, 2008 e 2013- ante seleccións de primeiro nivel internacional como o Brasil ou a Arxentina, eventos que tornan non só nunha festa do fútbol catalán, senón nun exercicio de reivindicación dos dereitos políticos do conxunto do pobo de Catalunya. Aquel partido contra o Uruguai tornou, segundo o definiu Xurxo Souto, "nun logro colectivo, na resposta a un clamor desde a base ante o que as altas instancias se facían as xordas". Na Galiza intentouse seguir eses pasos en 2005, logo do desafiuzamento de Manuel Fraga de San Caetano e o acceso ao poder dun Goberno de coalición entre BNG e PSdeG. Deste modo, a Irmandiña regresaba o 29 de decembro dese ano, logo de case 70 anos de ausencia. Aquel partido contra o Uruguai tornou, segundo o definiu Xurxo Souto, "nun logro colectivo, na resposta a un clamor desde a base ante o que as altas instancias se facían as xordas". Lamentabelmente, o maior exercicio de reafirmación do orgullo nacional que se lembra no presente século non puido prorrogarse moito no tempo, pois a selección galega tan só competiría en tres partidos máis, finalizando esa segunda etapa da súa traxectoria coincidindo coa volta do Partido Popular ao poder en 2009. Un puntual e descafeinado regreso en 2016 ante Venezuela, no que a Irmandiña perdera varias dos seus principais sinais de identidade -como a camisola deseñada por Pepe Barro en 2005, substituída por outra no que o máis destacado era a enorme publicidade no peito dunha entidade financeira- foi a última vez que a afección puido observar os progresos da que está considerada como a mellor xeración de xogadores galegos de todos os tempos, con estrelas de talle internacional como Diego López, Angeliño, Brais Méndez, Denis Suárez, Borja Iglesias ou Iago Aspas. E, a pesar de que a finais de 2019 a Federación Galega de Fútbol recoñecera a Nós Diario que "un regreso no ano 2020" sería posíbel, case dous anos máis tarde o ente presidido por Rafael Louzán non volveu informar sobre esa volta Irmandiña, da que, ignorando a súa relevancia social e o seu impacto na construción nacional, din que provocaría un "problema" orzamentario. A sindicación, última fronteira do compromiso O mundo do fútbol, especialmente no tempo presente, recibe acusacións sobre a súa hiperprofesionalización e o cada vez maior peso dos cartos sobre os sentimentos na toma de decisións de dirixentes e futbolistas. Porén, en Catalunya aínda queda un pequeno reduto para o romanticismo representado por un sindicato "comprometido con Catalunya": Fútbol Sindicat. Opacado pola Asociación de Futbolistas Españois (AFE), inmensamente maioritaria a nivel estatal, esta organización de recente creación (2019) defende "os intereses dos e das futbolistas que xogan en Catalunya" e trata de medrar "apelando aos seus sentimentos nacionais".