Sobre o Lawfare e a xustiza española

Nun libro de referencia sobre a materia (Lawfare. Uma introdução, Contracorrente, São Paulo, 2019) escrito polo que foi avogado do Lula e é na actualidade maxistrado do Supremo Tribunal Federal brasileiro, Cristiano Zanin, este xurista aventura unha definición do Lawfare ao tempo que o contextualiza no cadro xeral das guerras híbridas teorizadas e practicadas polos Estados Unidos de América, con especial intensidade desde comezos deste século, para provocar cambios de goberno e alcanzar obxectivos económicos e comerciais ligados aos anteriores. Así, despois de rastrexar as orixes do termo –que provén da mestura entre os termos ingleses para designar o Dereito (Law) e a práctica da guerra (Warfare)– o autor define o concepto como "o uso estratéxico do Dereito para fins de deslexitimar, prexudicar ou aniquilar un inimigo". Advírtase a contradición que esta definición encerra entre o que os fins do Dereito nun Estado democrático de Dereito –a organización da paz e a convivencia a través da xustiza– e a súa utilización para a destrución dos inimigos, concibidos ao modo de Hobbes ou Carl Schmidt como aquelas persoas que, por se situaren á marxe do Dereito, non son titulares de dereitos ou, por outras palabras, aqueles e aquelas contra as que todo vale. Se teñen dúbidas ollen o que o Estado de Israel está a facer contra o pobo de Palestina, crianzas incluídas. Ou, se prefiren exemplos máis próximos, reparen na designación expresa como inimigos de todos aqueles que, no discurso do PP e de Vox, non poden (podemos) ser identificados como "bons españois". Ao cabo, segundo esta concepción excluínte do Dereito e do Estado, os dereitos humanos deixan de ser universais. En palabras de Bolsonaro, os dereitos humanos son apenas para os humanos dereitos. Xa saben. As prácticas de Lawfare adoitan violentar o principio de xuíz natural determinado pola lei facendo que os asuntos sexan investigados por xuíces máis proclives a combater o inimigo O Dereito como arma Partindo desta concepción do Dereito como arma de guerra, Zanin desenvolve os tres elementos relevantes que caracterizan o uso do Lawfare: a xeografía (isto é, onde se emprega); o armamento (ou sexa, as normas e procedementos xurídicos concretas que van ser empregados); e, por fin, as que el chama de "externalidades" (entre as que destaca o uso tendencioso dos medios de comunicación para apoiar as prácticas de Lawfare). Sobre a xeografía, as prácticas de Lawfare adoitan violentar o principio de xuíz natural determinado pola lei, facendo que os asuntos sexan investigados e decididos por aqueles xuíces ou tribunais máis proclives a combater o inimigo. A respeito das armas, destaca o emprego da lexislación de combate a corrupción ou o terrorismo porque, por un lado, adoitan empregar definicións vagas que favorecen o seu uso desviado e, alén diso, inclúen un réxime durísimo de medidas cautelares que permiten adiantar o castigo ao inimigo. Sobre as externalidades destaca o uso dos medios de comunicación para criar un ambiente desfavorábel ao inimigo e favorábel á súa condena sen probas (en nome do clamor social) ou mesmo para forxar probas falsas. Na creación deste ambiente xogan un papel destacado as filtracións selectivas a medios afíns. Estas tres características concorreron no caso Lula, ao ponto de que foi unha medida cautelar –a súa prisión preventiva en virtude dun delito de corrupción inexistente– a que lle impediu participar nas eleccións de 2018, malia ser o candidato mellor valorado. Daquela, o Lawfare abriu as portas a Bolsonaro. Eu só me pergunto se estas tres notas non están tamén presentes na perseguizón á que a xustiza española somete á disidencia política e, en especial, aos movementos nacionalistas de Galiza, Euskal Herria e Cataluña. Pergúntome se a existencia dun órgano como a Audiencia Nacional non supón a negación práctica do principio de xuíz natural. Se os delitos de corrupción e de terrorismo (vexan as últimas actuacións do xuíz García Castellón ao respeito) non están sendo utilizados de forma desviada contra os "inimigos" do sistema. Ou, en fin, se as filtracións interesadas –e nunca sancionadas– de sumarios secretos e de informes policiais forxados a certos medios, especializados na manipulación e o falseamento da información, se explican como parte dunha estratexia de desprestixio e destrución deses que se identifican como inimigos. Mais talvez eu estexa errado. Porque, como todos sabemos, a xustiza española é independente e imparcial, todas e todos somos iguais ante a Lei e o Lawfare, se é que existe, nunca atravesou as portas do Tribunal Supremo.