Por que está en crise a democracia?

Principia o mes de xullo, de eleccións estatais, cunha sensación de impasse permanente e cunha desafección política xeral que, polo sistema político polo cal nos rexemos, o pon en risco. Dicía Abraham Lincoln que a democracia é o goberno do pobo, polo pobo e para o pobo. Esta podería considerarse unha boa definición de democracia de non ser porque cada vez é máis difícil delimitar quen é pobo e quen goberno. Outros teóricos políticos definen democracia como a xestión do conflito, ordenando a incerteza; ou o goberno das maiorías coa protección das minorías. En todos os casos, a democracia é considerada polos occidentais a mellor forma de goberno. Porén, a miúdo escoitámonos murmurar con descontento ante o conxunto de elementos que a conforman. Crise, pola súa banda, defínese como un momento grave, unha situación difícil pola que atravesa momentaneamente alguén ou algo que está en evolución. Efectivamente a democracia non é o final, non é a meta, nin un elemento inamovíbel, senón que é un proceso. Unha construción infinita que está nun ínterim continuo. Campos de choque Tensións espaciais, tensións temporais e tensións cognitivas atravesan a democracia A democracia atopa neste momento tres elementos de fricción que a estarrican nun utópico correcto discorrer, son: as tensións espaciais, as tensións temporais e as tensións cognitivas. Onde todos os elementos se tocan en algún punto e se modifican entre si. Na tensión espacial o concepto de nación, estado e globalización son liñas difusas. Onde non son todos os que están nin están todos os que son. Á hora de votar, por exemplo, non votan todos aos que lles afectan xeograficamente as decisións de goberno, nin gobernen só aqueles que foron votados. O mercado, os grupos de presión, as potencias internacionais, "Europa", son á vez actores que deciden e actores afectados. A saída do goberno do falecido Berlusconi en 2011 é un bo exemplo desta tensión. Respecto á tensión temporal, dado que a democracia é un proceso onde o presente é herdeiro do pasado e á mesma vez o presente é futuro –no que as ideas de hoxe constrúen o futuro de quen se imaxina fisicamente vivindo esa realidade–, pódese dicir que non hai verdadeira democracia sen unha conexión entre as decisións políticas e os seus efectos ulteriores. Así pois, preséntasenos unha fricción importante entre o sistema electoral democrático e o risco de oportunismo. Ou o que é o mesmo, da toma de decisións en clave electoral. Se o partido de goberno toma unha decisión democrática no seo do parlamento –na cámara de representación popular– e nun mes cambia o goberno e esta se bota abaixo, non se está a manter esa estabilidade e a responsabilidade cara ao futuro do sistema democrático. Non se exterioriza un compromiso entre quen participa activamente do goberno do pobo –en exercicio ou en oposición– e a sociedade á que representa. Cando agora ouvimos falar da derrogación de todas as leis aprobadas polo goberno anterior, simplemente se evidencia que non hai un proxecto a longo prazo. Sociedade política Na posmodernidade, os relatos de futuro e a componenda emocional están moito máis presentes. A tensión entre o progreso e o retroceso fai que vivamos nun eterno presente, nun tempo de espera no que nunca chega a pasar nada pero no que tampouco hai certezas nin mínimos consolidados. Por último, a dimensión cognitiva. A democracia require dunha cidadanía informada, ilustrada, en disposición de elixir primeiro e controlar despois, reclamando e mesmo removendo. Precisamente unha das características da democracia é a manida rendición de contas, que non é outra cousa que a posibilidade de revogación, de remoción do poder. O incremento de persoas que se consideran a si mesmas apolíticas é un fracaso para un sistema que se constrúe permanentemente a través da representatividade de todos. Podería parecerlle aos nosos políticos que a desafección da cidadanía é para eles positiva porque amplía a súa liberdade de manobra e verborrea. Descoñecendo que a politización da sociedade é realmente a súa razón de ser. Moitas reflexións poderían tirarse pero quedo coa necesidade de relatos orixinais de construción de futuro. Narrativas que ilusionen, que miren cara adiante, que impliquen e capten emocións para repolitizarnos, que nos fagan sentir verdadeiramente parte do construído e cerna do porvir, dun proxecto con rumbo claro.