Tumbas sen nome en San Pedro de Froián

Na memoria dos seis de Froián e de María Martínez Franco Sábado, 22 de agosto de 1936. Benigno Morillo leva dúas semanas recluído no cárcere de Monforte. A Pinguela, como así se coñecía a prisión preventiva, superaba en moito a súa capacidade de 50 reclusos. A súa xestión complicábase por momentos cun cadro de persoal formado tan só por un xefe e un garda. Benigno ansiaba abrazar a súa muller embarazada e as súas tres fillas; saber dos seus irmáns, da sorte dos seus cuñados e dos que, canda el, naqueles catro días de xullo, defenderan a lei fronte á loucura fascista. Hoxe, por orde do comandante militar de Lugo Cecilio Arias, véñeno buscar. Acompañarano José Casas Montero e Manuel Rodríguez Arias. Casas Montero, natural de Monforte, de 21 anos, ingresara no cárcere o mesmo día ca Benigno. Rodríguez Arias, natural de Ribas de Sil, de 25, fixérao o 30 de xullo. Seica os levaban para Lugo. Benigno Morillo Vidal nacera o 15 de decembro de 1903 en San Lourenzo de Nocedo (Quiroga). Fillo de José Benito Morillo e Dolores Vidal. Seguiríanlle Obdulia, Ramón, Severo e Rosa. Ebanista con obradoiro en Nocedo, Benigno realizou o servizo militar en África. Á volta, casou con María Martínez Franco e axiña tiveron descendencia: Dolores (1930), Lucinda (1932) e Rosa (1933). Pronto chegará unha cuarta filla, María. En 1936, Benigno era un home leal e desexoso de contribuír ao progreso da súa vila natal. Apoiaba as reformas que viñeran coa República e da man de Marcelino Fernández Prada, alcalde de Ribas de Sil dende 1931. Marcelino comprometérase a erradicar o sistema caciquil que dominaba a política local. Así, a comezos de 1936, fundárase en Nocedo a Sociedade Agraria Marxista, na que Benigno Morillo ocupaba o cargo de tesoureiro. Porén, a arañeira fascista, tecida taimadamente con fíos resistentes, acabaría afogando a luciña da liberdade. Nas primeiras horas da sublevación, o alcalde Marcelino organiza a defensa de Ribas de Sil, protexendo tres puntos estratéxicos: a ponte de ferro, o paso a nivel do ferrocarril e o lugar da Trampa, en Nocedo, situado na vía principal de comunicación por estrada con Monforte. Cando Benigno se bota ao monte Nesta retorta do camiño será onde Benigno, o seu cuñado Enrique Martínez Franco, Manuel Álvarez Martínez e Benito Franco vixiarán o paso de calquera vehículo sospeitoso de portar armamento con destino ao cuartel da Garda Civil de Quiroga. Para esta encomenda, contaban con escopetas de caza e cunha pouca dinamita que Benigno empregaba para extraer lousa nunha canteira familiar. Tras dúas horas de vixilancia, achegouse un coche da Falanxe que non se detivo ao darlle o alto. Disparáronlle sen atinar, véndose obrigados a tirarlle os explosivos, que tampouco deron no albo. O día 22 de xullo xa está todo decidido e moitos republicanos bótanse ao monte. Benigno é un deles. A Falanxe local deteno e condúceo a Monforte o 9 de agosto de 1936. O sábado 22 de agosto, o xefe de milicias Pedro Marzán vén na procura de José Casas, Manuel Rodríguez e do propio Benigno Morillo. Un traslado será o pretexto para asasinalos no Alto da Valiña (San Pedro de Froián-Sarria). Poucas horas despois, os cadáveres son levados ao cemiterio parroquial de San Pedro de Froián. Serán soterrados, sen identificación, nun curruncho do camposanto. María Martínez Franco sufriu o asasinato do seu compañeiro Benigno Morillo e dos seus irmán José e Enrique María, a muller de Benigno, envía o seu cuñado Ramón coa encarga de traer o corpo do seu home para Nocedo, pero xa non é posible. O 24 de agosto, asasinan o seu irmán José na estrada a Nadela. O futuro tínguese de negro e María terá que achar a enteireza necesaria para enfrontar a vida e a crianza das súas fillas. Tamén ela sufrirá a ira vingativa dos aliñados coa nova orde. Verase obrigada a bautizar a súa meniña, orfa xa de pai, e a vestir loito. Soportará o asasinato do seu outro irmán, Enrique, fusilado en Lugo o 11 de maio de 1937. E aínda padecerá a perda da súa filla pequena, falecida con 6 anos. Non obstante, María refugou a carraxe e o rancor. A dignidade e a memoria foi o único que non lle puideron arrebatar os asasinos. Os restos, en San Pedro de Froián Os restos de Benigno Morillo Vidal permanecen no cemiterio de San Pedro de Froián. O 28 de setembro de 1936, os corpos doutros tres homes, asasinados no km 30 da estrada Nadela-Campos de Vila, serán inhumados no mesmo lugar: Domingo Martínez Nogueira, Manuel Pérez Pérez e Emilio Rodríguez. O 13 de abril do 2003 por iniciativa de Elías Somoza e Andrés Páramo, colocouse unha placa ao pé dun castiñeiro no exterior do camposanto de Froián, para lembrar os que alí foran soterrados. Ao acto acudiron os alcaldes socialistas de Ribas de Sil e de Sarria. En xullo de 2003, o concello de Sarria volverá ás mans da dereita. No verán do 2005, a placa xa fora retirada. Os familiares de Benigno Morillo interesáronse polo seu paradoiro e solicitaron vela. Parece ser que se gardara nun almacén anexo á igrexa para evitar un acto vandálico, pois a mocidade facía botellón no aparcadoiro do cemiterio. Todo foron escusas, nunca se lles mostrou.